ازدواج و خوشبختی زناشویی در سایه اسلام

۱۱- میزان اختیار ولی

در برخی از موارد ولیّ دخالت‌‌‌های بیجا و نادرستی را در زندگی زن اعمال می‌‌‌کند. مثلاً از ازدواج او با غریبه‌‌‌ها که نسبتی با عایله و خانواده او نداردند، ممانعت می‌‌‌ورزد و یا مثلاً او را مجبور می‌‌‌کند که با پسر عمو یا یکی از نزدیکان که دختر، آن‌‌‌ها را نمی‌‌‌پسندد، ازدواج کند که در این عمل، ولی آزادی و اختیار را از زن سلب کرده و در نهایت درجۀ اهانت و خشونت با او رفتار می‌‌‌کند «و به گونه‌‌‌ای بر او سختگیری می‌‌‌کند که» اگر زن، قول ولیّ خود را نپذیرد و از امر وی سرباز زند، او را از میراث محروم می‌‌‌کند و این نوع دخالت، دخالتی نامشروع است که خداوند نیز از آن نهی می‌‌‌فرماید.

خداوند در قرآن می‌‌‌فرماید:

﴿فَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحۡنَ أَزۡوَٰجَهُنَّ إِذَا تَرَٰضَوۡاْ بَيۡنَهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ﴾ [البقرة: ۲۳۲].

«مانع آنان نشوید که با شوهران «سابق» خویش «یا با کسان دیگری» ازدواج کنند. اگر در میانشان به طرز پسندیده‌‌‌ای رضایتمندی برقرار کرد و خواسته باشند زندگی خانوادگی آبرومندانه‌‌‌ای براه اندازند».

شأن نزول این آیه، مَعقِل بن یسار است. او خواهری داشت که زن أبی بدّاح بود، سپس ابوبدّاح او را طلاق داد. وقتی عدّۀ زن به پایان رسید، ابوبدّاح از عمل خویش پشیمان شد و مجدداً از او خواستگاری کرد. زن هم با این خواستگاری موافقت کرد و «حاضر شد مجدّداً زندگی مشترک خود را با ابوبدّاح شروع کند» ولی برادرش از ازدواج مجدد او با ابوبدّاح ممانعت ورزید و خطاب به خواهرش گفت: اگر تو با آن مرد ازدواج کنی، نگاه کردن من به صورت تو حرام باشد (یعنی دیگر به صورت تو نگاه نخواهم کرد و رابطه من و تو قطع خواهد شد) که آیه بالا نازل شد.

مقاتل می‌‌‌گوید: سپس رسول خدا ج معقل را فراخواند و به او گفت:

«إنْ کُنْتَ مُؤْمِناً فَلا تَمْنَعْ أُخْتَكَ عن أَبي البدّاح»

فقال: «آمَنْتُ بِاللهِ وَزَوَّجهَا مِنْهُ»

ترجمه: «اگر به خدا ایمان داری، از ازدواج خواهرت با ابوبدّاح ممانعت نکن. معقل گفت: به خدا ایمان آوردم و خواهرش را به ازدواج او درآورد».