ازدواج و خوشبختی زناشویی در سایه اسلام

ب: نفقه

مقصود از نفقه، آماده کردن هر آن چیزی است که همسر بدان نیاز دارد مانند: طعام، مسکن، خدمتکار؛ هرچند زن خود صاحب مال باشد.

خداوند تبارک تعالی می‌‌‌فرماید:

﴿وَعَلَى ٱلۡمَوۡلُودِ لَهُۥ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ لَا تُكَلَّفُ نَفۡسٌ إِلَّا وُسۡعَهَاۚ﴾[البقرة: ۲۳۳].

«و بر آن کس که فرزند برای او متولد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک آنان (= مادران) را بطور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد). هیچ کس جز به اندازه توانایی اش مکلف نمی‌‌‌شود».

همچنین خداوند ﻷ می‌‌‌فرماید:

﴿أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ ۚ وَإِن كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّىٰ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ﴾[الطلاق: ۶].

«آنان (زنان مطلقه) را در حد توانتان هر جای که خودتان سکونت دارید، سکونت دهید، و به آنها زیان نرسانید تا (عرصه را) بر آنان تنگ کنید، (و پیش از پایان عده مجبور به ترک منزل شوند) و اگر باردار باشند، نفقة آن‌‌‌ها را بدهید تا آن که حمل خود را بگذارند».

پیامبر اکرم ج می‌‌‌فرماید: «وَلَهُنَّ عَلَيْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ». [۱۹۶]

ترجمه: «مردان باید رزق و لباس زنان را به طور شایسته بپردازند».

از حضرت معاویه قشیریس چنین روایت شده است که به پیامبر اکرم ج گفتم: حق زن ما بر ما چیست؟ پیامبر ج فرمود: «تُطْعِمُهَا إِذَا طَعِمْتَ، وَتَكْسُوهَا إِذَا اكْتَسَيْتَ، وَلَا تَضْرِبِ الْوَجْهَ، وَلَا تُقَبِّحْ، وَلَا تَهْجُرْ إِلَّا فِي الْبَيْتِ». [۱۹۷]

ترجمه: «او را طعام دهی، زمانی که طعام خوردی و او را بپوشانی زمانی که خود را پوشاندی و بر صورت او نزن و او را دشنام نده و او را مگر در خانه تنها نگذار».

ابن حزم در کتاب المحلّی می‌‌‌گوید: زمانی که مردی با زنی ازدواج می‌‌‌نماید و عقد نکاح را می‌‌‌بندد، باید به اندازه توانش نفقه‌‌‌ی زنش را بپردازد هرچند که در گهواره باشد؛ نافرمان باشد یا مطیع، فقیر باشد و یا ثروتمند؛ دختر باشد یا بیوه؛ آزاد باشد یا کنیز؛ به منزل آورده باشد یا هنوز در منزل پدرش باشد.

از حضرت وهب بن جابر روایت شده است که گفت: غلام «خدمتکار» عبدالله بن عمر به او گفت که قصد دارم این ماه را در بیت‌‌‌ المقدس اقامت گزینم. حضرت به او گفت: آیا تو نفقه‌‌‌ی این ماه را که بر تو واجب است، برای آن‌‌‌ها مهیا کرده‌‌‌ای؟ غلام گفت: نه. عبدالله فرمود: برو و نفقه‌‌‌ی ماه را برایش مهیا کن؛ چرا که من از رسول اکرم شنیدم که می‌‌‌فرمود: «كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُضِيعَ مَنْ يَقُوتُ». [۱۹۸]

ترجمه: «برای انسان تنها مرتکب شدن این گناه کافی است که نفقه‌‌‌ی کسی را که نفقه‌‌‌ی وی بر او واجب است، آن را ضایع کند».

از حضرت جابر از پیامبر اکرم روایت شده است که فرمودند: «أَوَّلُ مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ الْعَبْدِ نَفَقَتُهُ عَلَى أَهْلِهِ». [۱۹۹]

ترجمه: «اولین چیزی که در ترازوی اعمال انسان گذاشته می‌‌‌شود، نفقه‌‌‌ی او بر خانواده‌‌‌اش است».

علاوه بر آن پیامبر اکرم می‌‌‌فرماید: «خيرُ الصَّدقةِ ما كانَ عن ظَهرِ غِنًى، وابدأ بِمَن تعولُ». [۲۰۰]

ترجمه: «بهترین صدقه آن است که آن را به دلیل احتیاج نداشتن به آن بپردازی و در حال صدقه دادن از خانواده‌‌‌ات شروع کن».

آیات و احادیث ذکر شده به انفاق و احسان نسبت به همسر به عنوان یک مسئولیت کامل و در حدود توان او دلالت می‌‌‌کند.

[۱۹۶] به روایت امام مسلم (۱۲۱۸) و ابوداود (۱۹۵۰) و ابن ماجه (۳۰۷۴) در الحج المناسک و امام احمد (۵/۷۳). [مؤلف] [۱۹۷] قبلاً تخریج شده است. [۱۹۸] به روایت ابوداود (۱۶۹۲) در الزکاة و امام احمد (۱۹۵ و ۱۹۴ و ۲/۱۶۰) و طیالسی در مسند خودش (ص ۳۰۱) و ابونعیم در الحلیة (۷/۱۳۵) و بیهقی (۷/۴۶۷) و حاکم (۵۰۰۴ و ۱/۴۱۵) با موافقۀ امام ذهبی. [مؤلف] آلبانی در إرواء الغلیل (۸۹۴) می‌‌‌گوید: صحیح است. [مصحح] [۱۹۹] طبرانی در الأوسط و کنز العمال (۱۶/۲۷۶) آن را روایت کرده است. [مؤلف] آلبانی در ضعیف الترغیب (۱۲۲۳) می‌‌‌گوید: ضعیف است. [مصحح] [۲۰۰] به روایت امام بخاری (۳/۲۹۴) در الزکاة. [مؤلف]