روش نماز پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم

فضائل سوره فاتحه و رکن بودن آن در نماز

رسول اللهصفضیلت زیادی برای سوره فاتحه قایل بود و می‌فرمود: «لا صلاة لمن لا یقرأ (فیها) بفاتحة الكتاب (فصاعداً)» [۱۶۰](کسی که سوره فاتحه (و اندکی بیش از آن را) در نماز، قرائت نکند نمازش درست نخواهد بود).

در جایی دیگر، مطلب فوق با این الفاظ، آمده است: «لا تجزيء صلاة لا یقرأ الرّجل فیها بفاتحة الكتاب» [۱۶۱](نمازی که در آن، فاتحه خوانده نشوند کافی نخواهد بود).

و گاهی نیز چنین می‌فرمودند: «من صلّی صلاةً لم یقرأ فیها بفاتحة الكتاب؛ فهي خداج، هي خداج، هي خداج؛ غیر تمام» [۱۶۲](نمازی که در آن فاتحه خوانده نشود؛ ناقض و ناتمام است؛ و این جمله را سه بار تکرار کرد).

و در روایتی دیگر می‌فرماید: «قال الله تبارك وتعالی: قسّمت الصّلاة بیني وبین عبدي نصفین، فنصفها لي ونصفها لعبدي ولعبدي ما سأل»(خداوند می‌فرماید: نماز (در اینجا مراد، سوره فاتحه است) را میان خود و بنده‌ام تقسیم نموده‌ام، نیمی از آن (ستایش و تمجید) من است و نیمی دیگر متعلق به (خواسته‌های) بنده‌ام می‌باشد و به او آنچه را که بخواهد، می‌دهم).

«و قال رسول اللهص: «إقرؤوا: یقول العبد»(رسول اللهصفرمودند: چون بنده در نماز می‌گوید:) ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٢﴾خداوند پاسخ می‌فرماید: «حمدني عبدي» (بنده‌ام مرا ستایش کرد) و هنگامی که بنده می‌گوید: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ٣﴾خداوند می‌فرماید: «أثنی عليّ عبدي» (بنده‌ام بر من ثناء گفت) و بعد از آنکه بنده می‌گوید: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ٤﴾خداوند می‌فرماید: «مجّدني عبدي» (بنده‌ام مرا به بزرگی یاد کرد) و زمانی که بنده می‌گوید: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ٥﴾خداوند می‌فرماید: «فهذه بیني وبین عبدي ولعبدي ما سئل» (این جمله) بین من و بنده‌ام مشترک است و به بنده‌ام آنچه که بخواهد، عنایت خواهم کرد) سپس بنده می‌گوید: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ٧﴾ خداوند می‌فرماید: این بخش، متعلق به بنده‌ام می‌باشد و به او (بنده‌ام) آنچه بخواهد می‌رسد. [۱۶۳]

رسول اللهصفرمود: «ما أنزل اللهﻷ في التّوراة ولا في الإنجیل مثل أمّ القرآن. وهي السّبع المثاني [۱۶۴] (والقرآن العظیم الّذي أوتیته)» [۱۶۵](خداوند در تورات و انجیل سوره‌ای به عظمت سوره فاتحه، نازل نفرموده است. این (سوره) همان «سبع مثاني وقرآن عظیم» است که به من داده شده است.

همچنین به «مسیيء الصلوة» فرمود که سوره فاتحه را در نمازهایش تلاوت نماید. [۱۶۶]

و در مورد کسی که حفظ سوره فاتحه برایش دشوار باشد فرمود: به جای آن، تسبیحات زیر را بخواند: «سبحان الله والحمد لله، ولا إله إلا الله، والله أكبر ولا حول ولا قوة إلا بالله» [۱۶٧]چنانکه به «مسیيء الصلوة» نیز فرمود: «فإن كان معك القرآن فاقرأبه، وإلاّ فاحمد الله وكبّره وهلّله» [۱۶۸](پس اگر چیزی از قرآن یاد داری بخوان و گرنه «الحمد لله والله أكبر ولا إله إلاّ الله» کافی خواهد بود).

[۱۶۰] بخاری و مسلم (الارواء، ۳۰۲). [۱۶۱] دارقطنی و ابن حبان و هر دو آن را تصحیح دانسته‌اند. [۱۶۲] مسلم و ابوعوانه. [۱۶۳] مسلم و ابوعوانه. [۱۶۴] اشاره به این آیه قرآن دارد: ﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِي وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِيمَ ٨٧﴾کلمه «سبع» دلالت بر هفت آیه سوره فاتحه دارد و کلمه «مثانی» اشاره به تکرار سوره فاتحه در رکعات نماز دارد. سوره فاتحه به خاطر عظمتش مجازاً قرآن عظیم نامیده شده است. [۱۶۵] نسائی و حاکم با تصحیح حاکم و تأیید ذهبی. [۱۶۶] بخاری در «جزء قراءة خلف الامام» با سند صحیح. [۱۶٧] ابوداود و ابن خزیمه و حاکم با تصحیح ابن حبان و حاکم و موافقت ذهبی (الارواء، ۳۰۳). [۱۶۸] ابوداود و ترمذی. و ترمذی آن را حسن دانسته است ولی سند آن صحیح است (صحیح ابی داود، ۸۰٧).