ترتیل و تحسین صوت در قرائت
رسول اللهصطبق دستور خداوند، قرآن را با ترتیل یعنی نه کُند و نه تند بلکه به صورت متوسط به طوری که هریک از حروف جداگانه از مخارج مخصوص، ادا میکرد، تلاوت مینمود. [۳۰۱]
حتی گاهی سوره کوچکی را چنان ترتیل، تلاوت مینمود که از سوره بزرگتر از آن طولانیتر جلوه میکرد [۳۰۲]و در این مورد فرموده است: «یقال لصاحب القرآن إقرأ وارتق ورتلّ كما كنت ترتّ في الدنیا، فإنّ منزلك عند آخر آیة تقرأها» [۳۰۳](روز قیامت به صاحب قرآن میگویند همانگونه که در دنیا قرآن را با ترتیل میخواندی، اکنون نیز بخوان (و از منازل بهشت بالا برو، زیرا) جایگاهت همانجا خواهد بود که آخرین آیه را تلاوت کنی).
رسول اللهصحروف مد را کشیده میخواند، چنانکه کلمات «بسمالله» «الرحمن»، «الرحیم» [۳۰۴]و «نضید» [۳۰۵]وامثال اینها را میکشید. گاهی نیز صدایش را در حلق میچرخاند چنانکه روز فتح مکه، سوره «الفتح» (۴۸؛ ۲٩) را در قرائتی آرام، به همین سبک، قرائت نمود [۳۰۶]عبدالله ابن مغفل این تحسین و انعکاس صدا را اینگونه مجسم کردهاند: (آآآ).
رسول اللهصامر مینمود که قرآن را با آواز خوش تلاوت کنند چنانکه فرموده است: «زیّنوا القرآن بأصواتكم، (فإنّ الصّوت الحسن یزید القرآن حسناً)» [۳۰٧](قرآن را با صدایتان زینت بخشید، زیرا صدای نیکو، بر زیبایی قرآن، میافزاید).
همچنین فرموده است: «إنّ من أحسن النّاس صوتاً بالقرآن، الّذي إذا سمعتموه یقرأ حسبتموه یخشي الله». [۳۰۸]
(زیباترین صدای تلاوت قرآن از آن کسی است که شما با شنیدن صدایش، چنین گمان کنید که از خدا میترسد).
همچنین فرموده است: «تعلّموا كتاب الله وتعاهدوه، واقتنوه، وتغنّواه به، فو الّذي نفسي بیده، لهو أشدّ تفلّتاً من المخاض في العقل». [۳۰٩]
(کتاب خدا را بیاموزید و همواره تلاوت کنید و مواظبش باشید و زیبا بخوانید زیرا سوگند به خدا که قرآن، از شتر جوان و فراری، بیشتر آمادهی فرار است).
همچنین فرموده است: «لیس منّا من لم یتغنّ بالقرآن» [۳۱۰](کسی که قرآن را زیبا نخواند، از ما نیست).
همچنین فرموده است: «ما أذن الله لشيء ما أذن (و في لفظ كاذنه) لنبي (حسن الصوت) (وفي لفظ حسن الترنّم) یتغنّي بالقرآن (یجهربه)». [۳۱۱]
(خداوند به هیچ سخنی گوش نمیدهد آنگونه که به کلام خودش که توسط یکی از انبیای خوش صورت با صدای بلند خوانده شود، گوش میسپارد).
رسول اللهصیک بار به ابوموسی اشعری فرمود: «کاش! میدیدی دیشب چگونه به قرائت گوش میدادم، حقا که بهرهای از صدای داود به تو عطا شده است» ابوموسی عرض کرد: اگر میدانستم که شما به قرائت من گوش سپردهاید، زیباتر و غمانگیزتر میخواندم). [۳۱۲]
[۳۰۱] ابن مبارک در «الزهد» و ابوداود و احمد با سند صحیح. [۳۰۲] مسلم و مالک. [۳۰۳] ابوداود و ترمذی با تصحیح ترمذی. [۳۰۴] بخاری و ابوداود. [۳۰۵] بخاری در افعال العباد با سند صحیح. [۳۰۶] بخاری و مسلم. [۳۰٧] بخاری در تعلیقات، ابوداود و دارمی و حاکم و تمام الرازی با دو سند صحیح. (تذکر): برخی از راویان، این روایت را وارونه روایت کردهاند بدین صورت: «زینوا اصواتکم بالقرآن» که از نظر روایت و درایت، خطائیست آشکار. و کسی که این روایت را صحیح قرار داده است، سخت در اشتباه به سر میبرد زیرا این روایت با بسیاری از روایات صحیح و مفسر در این مورد، مخالف است و باید گفت: این بهترین نمونه روایت مقلوب (برعکس) میباشد. برای تفصیل بیشتر در این مورد به کتابم «الاحادیث الصحیح»، (۵۳۲۸) مراجعه شود. [۳۰۸] حدیث صحیح است، ابن مبارک در «الزهد»، دارمی، ابن نصر، طبرانی، ابونعیم در «اخبار اصبهان» و ضیاء در «المختاره» آن را روایت نموده است. [۳۰٩] دارمی و احمد با سند صحیح. [۳۱۰] ابوداود و تصحیح حاکم و موافقت ذهبی. [۳۱۱] بخاری و مسلم و طحاوی و ابن منده در «التوحید»، (٧۸۱). [۳۱۲] بخاری و مسلم و ابن نصر و حاکم و عبدالرزاق در «امالی»، (۲/۴۴/۱).