سربرداشتن از سجده
رسول اللهصبا گفتن «الله اکبر»، سر از سجده برمیداشت [۴۲۰]و به کسی که نماز را درست نمیخواند (مسیيء الصلاة) در این مورد فرمود: «لاتتمّ صلاة لأحد من النّاس حتّی ... ثمّ یقول «الله اكبر» ویرفع رأسه حتّی یستوی قاعداً» [۴۲۱](نماز هیچ کس درست نخواهد بود مگر اینکه ... به سجده رود و در آن، آرام گیرد سپس (الله اکبر) بگوید و سر از سجده بردارد و راست بنشیند).
در اینجا نیز گاهی رسول اللهصدستهایش را بلند مینمود؛ یعنی رفع یدین: میکرد. [۴۲۲]
آنگاه پای چپ خویش را پهن میکرد و راحت، روی آن مینشست. [۴۲۳]
و به کسی که نماز را درست نمیخواند (مسییء الصلاة) امر کرد و فرمود: «...فإذا رفعت فاقعد علی فخذك الیسری» [۴۲۴](وقتی سر از سجده برداشتی، بر روی نشیمنگاه چپ بنشین) همچنین رسول خداصپای راست خود را نصب میکرد [۴۲۵]و انگشتانش را به سوی قبله مینمود [۴۲۶]گاهی نیز روی انگشتان و نوک پا قرار میگرفت و بر پاشنهها مینشست. [۴۲٧]
[۴۲۰] بخاری و مسلم. [۴۲۱] ابوداود به تصحیح حاکم و موافقت ذهبی. [۴۲۲] احمد و ابوداود با سند صحیح. امام احمد به رفع یدین در اینجا و همچنین با هر تکبیری (در نماز) معتقد میباشد، چنانکه ابن قیم در «البدائع»، (۴/۸٩) مینویسد: اثرم (در اصل ابن اثرم است) میگوید: از امام در مورد محل رفع یدین سؤال شد؟ ایشان فرمودند: در هر فراز و نشیب. اثرم میگوید: امام احمد در هر فراز و نشیب نماز، رفع یدین میکرد. به رفع یدین در این مقام، ابن منذر از شوافع و طبق قولی خود امام شافعی و مالک قائل میباشند (طرح التثریب). همچنین از انس، ابن عمر، طاووس، حسن بصری، ابن سیرین و ایوب سختیانی به سند صحیح ثابت است که در اینجا رفع یدین کردهاند. [۴۲۳] بخاری در «جزء رفع یدین»، ابوداود، مسلم و ابوعوانه «الارواء»، (۳۱۶). [۴۲۴] احمد و ابوداود با سند جید. [۴۲۵] بخاری و بیهقی. [۴۲۶] نسائی با سند صحیح. [۴۲٧] مسلم و ابوعوانه و بیهقی. امام ابن قیم در اینجا دچار اشتباه گردیده، چنانکه بعد از ذکر صورت نخست، گفته است: «در این مقام از رسولاللهصنشستن به صورت دیگری ثابت نشده است!» در صورتی که نصب پاها و نشستن بر روی پاشنه آنها از حدیث ابن عباس در مسلم، ابوداود، ترمذی و غیره (الصحیحة) و از حدیث ابن عمر با سند حسن در بیهقی، ثابت است همچنین طاووس با سند صحیح آورده است که: ابن عمر و ابن عباس نیز در میان سجده به همین صورت مینشستند. رحمت حق نثار امام مالک که میفرمود: «سخن هر کس از ما، قابل پذیرفتن و رد کردن است مگر سخنان صاحب این قبر (یعنی پیامبرص)» از این رو ثابت شد که این نوع نشستن، سنت میباشد و گروهی از صحابه، تابعین و دیگران بر آن عمل نمودهاند. ناگفته نماند که این غیر از «اقعاء» نهی شده در باب تشهد میباشد.