روش نماز پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم

اذکار رکوع

رسول اللهصتعدادی از اذکار و دعاهای زیر را، انتخاب می‌کرد و در رکوع می‌خواند:

۱- «سبحان‌ ربّي العظیم» (سه مرتبه) [۳۳۵]و گاهی نیز بیشتر از سه بار آن را تکرار می‌کرد.

یک مرتبه در نماز شب، به قدری آن را تکرار نمود که طول رکوعش نزدیک بود به طول قیامش برسد، قیامی که در آن، سوره‌های بلند قرآن یعنی «بقره»، «نساء» و «آل‌عمران» را با گنجانیدن دعا و استغفار، در خلال آیات، قرائت کرده بود.

۲- «سبحان ربّي العظیم وبحمده». [۳۳۶]

۳- «سبوح قدّوس ربّ الملائكة والرّوح». [۳۳٧]

۴- «سبحانك اللّهمّ! وبحمدك، اللّهمّ اغفرلي» این ذکر و دعا را در رکوع و سجده، به کثریت تکرار می‌نمود، در واقع این آیه سوره نصر را جامه عمل می‌پوشاند: «فَسَبِّحْ بحَمْدِ رَبِّكَ واسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابَا». [۳۳۸]

۵- «اللّهمّ! لك ركعت وبك آمنت، ولك أسلمت، (أنت ربي)، خشع لك سمعی وبصری، ومخّی وعظمی (وفي روایة: وعظامی) وعصبی (وما استقلّت به قدمی [۳۳٩]لله ربّ العالمین)». [۳۴۰]

(بار الها! برای تو رکوع کرده‌ام و به تو ایمان آورده‌ام و در پیشگاه تو سر تسلیم فرود آورده‌ام، تو پروردگار منی، گوشم، چشمم، دماغم، استخوان‌ها و رگ‌های بدنم و تمام وجودم فرمانبردار پروردگار جهانیان است).

۶- «اللّهمّ! لك ركعت وبك آمنت ولك أسلمت وعلیك توكلت، أنت ربّي خشع سمعی وبصری ودمی ولحمی وعظمی لله ربّ العالمین». [۳۴۱]

٧- «سبحان ذي الجبروت والملكوت والكبریاء والعظمة» (پاک است ذاتی که دارای قهر و تصرف بسیار و دارای کبریایی و عظمت است) این ذکر را معمولاً در نماز شب، قرائت می‌کرد. [۳۴۲]

[۳۳۵] احمد، ابوداود، ابن ماجه، دارقطنی، طحاوی، بزاز، ابن خزیمه، (۶۰۴) و طبرانی از هفت صحابی. [۳۳۶] ابوداود، دارقطنی، احمد، طبرانی و بیهقی و حدیث، صحیح است. [۳۳٧] مسلم و ابوعوانه. [۳۳۸] بخاری و مسلم. [۳۳٩] تعمیم بعد از تخصیص است یعنی آنچه قدم‌هایم حمل می‌کند که مراد جسم آدمی است. [۳۴۰] مسلم، ابوعوانه، طحاوی و دارقطنی. [۳۴۱] نسائی با سند صحیح. [۳۴۲] ابوداود و نسائی با سند صحیح. فایده: در اینکه می‌توان همه اذکار بالا را در یک رکوع، قرائت ‌کرد یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد؛ ابن قیم در «زاد معاد» در این مورد متردد شده و نووی «الأذکار» گفته است: «بهتر است در صورت امکان همه این اذکار در یک رکوع قرائت شود و همچنین بقیه اذکار مربوط به ارکان دیگر». ابوالطیب صدیق حسن‌خان در «نزول الابرار»، (۸۴) قول نووی را رد نموده و می‌گوید: «هر از گاهی، تعدادی از این اذکار قرائت شود و گاهی تعدادی دیگر نه جملگی در یک رکوع، چون هیچ‌گونه دلیلی در این مورد، وجود ندارد. رسول‌اللهصنیز به همین صورت آن‌ها را قرائت می‌نمود. و یقیناً اتباع و پیروی بهتر از ابتداع و نوع‌آوری است»: راه صواب نیز همین است. ولی ثابت است که رسول‌اللهصرکوع و بعضی دیگر از رکن‌ها را به قدری طولانی می‌کرد که نزدیک به قیامش می‌رسید، بنابراین اگر شخص نمازگزار بخواهد رکوعش را طولانی نماید برایش ممکن نخواهد بود مگر اینکه همه اذکار بالا را طبق گفته نووی با هم قرائت کند، یا اینکه مطابق همان تکرار منصوص رکوعش را طولانی نماید و این نزدیکتر به صحت خواهد بود، والله اعلم.