سوره «المعارج»

﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ١﴾

﴿لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ٢﴾

﴿مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ٣﴾

﴿تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ٤﴾

1-4- دعا ‌کننده‌ای‌ بر خود و قوم خود دعا کرد که عذاب‌ بر ایشان فرود آید، و آن عذاب حتماً وناچار بر ایشان در روز قیامت واقع شدنی است. نیست آن‌ را هیچ‌ بازدارنده‌ای‌ از جانب‌ الله صاحب بلندی و بزرگواری. فرشتگان‌ و جبرئیل؛ به‌سوی‌ اوتعالی بالا می‌روند در روزی‌ که‌ مقدار آن‌ پنجاه‌هزار سال‌ است از سالهای دنیا، مگر این مدت طولانی بر بندۀ مؤمن‌ به اندازۀ وقت ‌یک‌ نماز فرضی‌ می‌باشد.

﴿فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِيلًا٥﴾

5- پس‌ صبر کن‌ - ای پیامبر! - بر ریشخند کردن ایشان و به شتاب خواستنشان عذاب را به‌ صبری‌ (نیکو) که‌ در آن‌ بی‌قراری‌، و از آن شکایت‌ و گلایه‌ای‌ به‌ جز الله نباشد.

﴿إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيدًا٦﴾

﴿وَنَرَاهُ قَرِيبًا٧﴾

6-7- بی‌گمان کافران‌ عذاب‌ را (که‌ به آن وعده شده‌اند) دور و رخ‌ندادنی می‌بینند. اما ما آن را نزدیک‌ و رخ‌دادنی ‌می‌بینیم‌ که از رخ‌دادن آن هیچ چاره‌ای نیست.

﴿يَوْمَ تَكُونُ السَّمَاءُ كَالْمُهْلِ٨﴾

﴿وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ٩﴾

8-9- روزی که‌ آسمان‌ آبگونه گردد مثل دُردی [4]‌روغن.‌ وکوه‌ها همچون‌ پشم‌ رنگین‌ زده شده گردد که‌ باد آن را پراکنده‌ کرده است.

﴿وَلَا يَسْأَلُ حَمِيمٌ حَمِيمًا١٠﴾

10- و هیچ‌ نزدیکی،‌ نزدیک خود را از حالش‌ ‌نمی‌پرسد؛ زیرا هریک از ایشان به‌ حال‌ خودش‌ مشغول و گرفتار می‌باشد.

﴿يُبَصَّرُونَهُمْ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ١١﴾

﴿وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِيهِ١٢﴾

﴿وَفَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ١٣﴾

﴿وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ يُنْجِيهِ١٤﴾

11-14- (دوستان صمیمی و خویشاوندان نزدیک) یکدیگر را می‌بینند و می‌شناسند اما در عین‌حال‌ هیچ یکی از ایشان برای دیگری سودی رسانده نمی‌تواند. انسان کافر آرزو می‌کند که برای رهائی خود از عذاب روز قیامت، پسران خود را عوض دهد و فدا سازد. ‏همچنین همسر و برادرش را‏. ونیز خاندان‌ وقبیله‌ نزدیک‌ خود را که‌ در قرابت به‌ آنان‌ وابسته‌ است‌ و (در هنگام‌ سختی‌ها) به‌ او یاری‌ و پناه‌ می‌دهند. ‏و حتی هرکه را در روی زمین هستند از بنی بشر و غیره (همگی را فدا کند وعوض دهد) سپس از عذاب الله نجات یابد.

﴿كَلَّا إِنَّهَا لَظَى١٥﴾

﴿نَزَّاعَةً لِلشَّوَى١٦﴾

﴿تَدْعُو مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى١٧﴾

﴿وَجَمَعَ فَأَوْعَى١٨﴾

15-18- هرگز حقیقت چنین نیست که تو – ای کافر! – آرزو میداری اینکه عوض دهی‌ات پذرفته شود، این‌ همان دوزخ است که آتش وی‌ شعله می‌زند و زبانه می‌کشد‌. با گرمای سخت خود پوست سر و دیگر اعضای بدن را بر می‌کند. به ‌سوی‌ خود فرامی‌خواند هر کس‌ را که‌ در دنیا از‌ حق‌ رویگردان‌ شده‌، و طاعت الله و رسولش را وا گذاشته است. و مال ‌را جمع‌ کرده‌ و آن‌ را در خزینه‌ها‌ جابجا نموده‌ است،‌ و حق‌ الله أ ‌ را در آن‌ ادا نکرده‌ است.‌

﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا١٩﴾

﴿إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا٢٠﴾

﴿وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا٢١﴾

﴿إِلَّا الْمُصَلِّينَ٢٢﴾

﴿الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ٢٣﴾

﴿وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ٢٤﴾

﴿لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ٢٥﴾

﴿وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ٢٦﴾

﴿وَالَّذِينَ هُمْ مِنْ عَذَابِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ٢٧﴾

﴿إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ٢٨﴾

﴿وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ٢٩﴾

﴿إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ٣٠﴾

﴿فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ٣١﴾

19-31- بی‌گمان‌ انسان‌ بر ناشکیبائی و حرص و آزمندی سخت، سرشته‌ شده‌است‌. چون‌ بدی و سختی به‌ او برسد، بسیار بی‌قرار و اندوهگین می‌باشد. و چون‌ خیر و آسودگی به‌ او برسد، بسیار بازدارنده‌ و بخیل‌ و بی‌خیر می‌باشد. مگر برپادارندگان‌ نماز. همان‌ کسانی‌ که‌ همیشه محافظت می‌کنند بر ادا نمودن نمازها در همه اوقات، و هیچ‌ کار‌ و گرفتاری‌ای ‌ایشان‌ را از نمازها به‌ خود مشغول‌ نمی‌گرداند. و کسانی‌ که‌ در اموالشان‌ حق‌ معینی‌ است که الله تعالی آن مقدار معین را بر ایشان فرض گردانیده است, و همانا زکات‌ است. (آن‌ حق‌ معین)‌ برای‌ کسانی است که از ایشان کمک می‌خواهند، و نیز برای کسانی است که از روی‌ عفت‌داری و وارسته‌گی‌ از طلب ‌کردن‌ آن خودداری می‌کنند. و کسانی‌ که‌ به روز حساب و جزا باور دارند، بناءً با اعمال صالحه برای او آمادگی می‌گیرند. و کسانی‌ که‌ از عذاب‌ الله بیمناکند. بی‌گمان‌ عذاب‌ پروردگارشان‌ چنان‌ است‌ که‌ نباید کسی از آن‌ ایمن‌ شد. و کسانی‌ که‌ ایشان شرمگاهان خود را از هر چه الله بر ایشان حرام نموده است، نگاه می‌دارند. مگر بر زنان‌ خود یا کنیزانی‌ که‌ دستهایشان‌ مالک‌ آنها شده‌ است،‌ پس‌ این‌ گروه‌ مؤاخذه شدنی نیستند. پس‌ هر کس‌ برای بجا آوردن شهوت خود فراتر از زنان و کنیزان خود‌ بجوید، آنانند که‌ از حلال به حرام تجاوز کرده‌اند.

﴿وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ٣٢﴾

﴿وَالَّذِينَ هُمْ بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ٣٣﴾

﴿وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ٣٤﴾

﴿أُولَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُكْرَمُونَ٣٥﴾

32-35- و کسانی‌ که‌ امانتهای الله أ و امانتهای بندگان را نگاه می‌دارند، و عهدهای‌ خود را که با الله و با بندگانش عهد داده‌اند، رعایت‌ می‌کنند. و کسانی‌ که‌ گواهی‌های‌ خود را به حق (و بر وجه‌ صحیح) ‌ادا می‌کنند، بدون اینکه چیزی از آن را تغییر دهند یا کتمان‌ کنند. و کسانی‌ که‌ بر ادا نمودن نماز محافظت‌ می‌کنند و به‌ چیزی‌ از واجبات آن خلل‌ وارد نمی‌کنند‌. این‌ گروه‌ که دارای این اوصاف گرامی‌اند، در باغهای پرنعمت‌ مستقرند، و با همه انواع‌ تکریم‌ها مورد گرامی‌داشت‌ قرار می‌گیرند.

﴿فَمَالِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ٣٦﴾

﴿عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ عِزِينَ٣٧﴾

﴿أَيَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ٣٨﴾

﴿كَلَّا إِنَّا خَلَقْنَاهُمْ مِمَّا يَعْلَمُونَ٣٩﴾

36-39- ‏کافران را کدام باعث شونده‌ای باعث شده است که به سوی تو – ای پیامبر! - شتابان راهسپار شوند، در حالی که گردنهای خود را به سوی تو دراز نموده و با چشمهای خویش جهت تو روی آوردند؟ در راست و چپ تو به گونه حلقه‌های بسیار و گروه‌های پراگنده گردهم آمده گفتگو می‌نمایند و تعجب می‌کنند؟. ‏آیا هر یک از این کافران امیدوار است که به بهشت پرناز ونعمت جاویدان وارد شود؟ ‏هرگز! حقیقت چنین نیست که آنها امیدوار اند، زیرا آنها هرگز به بهشت وارد نمی‌شوند، ما ایشان را - همچون دیگران - از چیزی که خودشان می‌دانند – یعنی: از قطره آب ضعیف و گندیده - آفریده‌ایم، سرانجام ایمان نیاوردند، پس از کجا به وارد شدن به جنت پرنعمت شرفیاب می گردند؟!

﴿فَلَا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ٤٠﴾

﴿عَلَى أَنْ نُبَدِّلَ خَيْرًا مِنْهُمْ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ٤١﴾

40-41- پس‌ به‌ پروردگار مشرقها (طلوع‌گاه‌های) آفتاب وسایر ستارگان ومغربها (غروبگاه‌های) آنها‌ قسم‌ می‌خورم‌ که‌ بی‌گمان ما تواناییم.‌ بر آن‌که‌ از بجای آنان قومی را جانشین کنیم که بهتر از آنان و فرمان‌پذیرتر برای الله أ باشند، و هیچ کس از ما سبقت نمی‌گیرد، و اگر بخواهیم او را باز زنده گردانیم از دست ما در نمی‌رود و ما را ناتوان نمی‌کند.

﴿فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ٤٢﴾

﴿يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعًا كَأَنَّهُمْ إِلَى نُصُبٍ يُوفِضُونَ٤٣﴾

﴿خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذَلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ٤٤﴾

42-44- پس‌ بگذار آنان را تا در باطل‌ خویش به‌ بیهودگی‌ درآیند،‌ و در دنیای‌ خویش ‌بازیگوشی‌ کنند تا به‌دیدار روز قیامت - که‌ در آن وعدۀ عذاب داده می‌شدند- برسند. روزی که‌ از گورها شتابان و دوان‌دوان‌ بیرون‌ آیند، چنان‌که‌ در دنیا به‌سوی‌ معبودان‌ باطل‌ خویش که آنها را برای عبادت وپرستیدن بجای الله ـ ساخته بودند، دوان‌دوان و شتابان می‌رفتند. در حالی که دیدگانشان‌ خوار گردیده و به زمین فروافتاده‌، و خواری و پستی ایشان را فرو گرفته است، این همان‌ روزی ‌است‌ که‌ به‌ آنان‌ در دنیا وعده‌ داده‌ می‌شد، ولی آنها به آن ریشخند می‌کردند و آن را دروغ می‌شمردند.

[4] دُرْدِى: لاى شراب، آنچه که از مایعات ته نشین شود و در ته ظرف جا بگیرد.