سوره «المجادله»
﴿قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ١﴾
1- بیگمان الله تعالی گفتار خوله دختر ثعلبه را که با تو - در باره شوهرش اوس پسر صامت و در باره آنچه از او در حق وی سر زده است از قضیه «ظهار» - مجادله وگفتگو میکرد شنید، و مراد از «ظهار» همانا قول او به وی است که گفت: " تو بر من همانند پشت مادرم هستی " یعنی: در حرمت نکاح، (آری! الله تعالی گفتگوی آن زن را شنید) در حالی که ناله و زاری و شکایت خود را بهسوی الله أ میپراکند، بدان امید که او تعالی اندوه و سختی وارده بر وی را برطرف سازد و راه گشایشی به رویش پدید آورد، و قطعاً الله تعالی گفتگو شما دو تن را می شنود، هرآینه الله هر قول را شنوا و هر چیز را بیناست، هیچ چیز نهانی بر او پنهان نمی باشد.
﴿الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَرًا مِنَ الْقَوْلِ وَزُورًا وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ٢﴾
2- آنانی که از شما با زنان خود ظهار میکنند، به اینگونه که مرد به زنش بگوید: تو بر من همانند پشت مادرم هستی (یعنی: در حرمت نکاح) بی گمان آنها الله را نافرمانی کرده و به شریعت مخالفت ورزیدهاند، وزنان آنان در حقیقت هرگز مادرانشان نیستند، بلکه همسرانشان هستند وبس، مادرانشان جز کسانی که آنان را زادهاند، نیستند و بیگمان این ظهارکنندگان سخنی ناپسند و دروغ میگویند، که هرگز آن به صحت شناخته نشده است، و هرآینه الله بسیار بخشاینده و بسیار آمرزنده است برای کسی که از او چیزی از مخالفات سر زده است، سپس آن را با توبه راست و درست دنباله نموده است.
﴿وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ٣﴾
3- و کسانی که زنان خود را بر خویشتن از راه ظهار حرام میکنند، سپس از آنچه که گفتهاند بر میگردند، و بر جماع و همبستری زنان خویش عزم و تصمیم میگیرند، پس - در این حالت - بر مرد ظهارکننده کفاره ظهار واجب است، و او همانا آزاد کردن برده مؤمنی است (یعنی: کنیز یا غلام مملوکی) پیش از آنکه با زن ظهارکرده خود جماع کند، این است حکم الله در حق کسی که با زن خود ظهار کرده است که به آن شما را - ای مؤمنان - اندرز داده میشوید، تا مبادا در ظهار و در اینگونه سخن دروغ واقع شوید، و اگر در آن واقع شدید کفارۀ آن را بجا آورید، و تا دوباره به سوی آن باز نگردید، و هیچ چیزی از اعمال شما بر الله تعالی پنهان نمیماند، و او خودش شما را در برابر آن اعمالتان جزا میدهد.
﴿فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ٤﴾
4- پس هر کس که بردهای نیافت تا آن را آزاد کند، بر وی دو ماه پیدرپی روزه داشتن واجب است پیش از آنکه با زن خود همبستری کند، پس کسی که نتوانست دو ماه پیدرپی روزه بگیرد؛ بهسبب شرعی (همچون پیری، یا بیماری) پس در آن صورت، باید شصت مسکین را طعامی دهد که سیرشان گرداند. این مسایلی که از احکام ظهار برایتان بیان کردیم برای آن است که الله أ را تصدیق نموده و از پیامبرش پیروی کرده و به آنچه تشریع نموده عمل کنید، و آنچه را که در دوران جاهلیت خویش بر آن بودید رها کنید، و این احکام یاد شده همانا فرمانهای الله و حدود وی است، پس از آن تجاوز نکنید، و برای منکران و تکذیبکنندگان آن عذابی است دردناک.
﴿إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ كُبِتُوا كَمَا كُبِتَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنْزَلْنَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُهِينٌ٥﴾
5- بیگمان کسانی که با الله و پیامبرش دشمنی میکنند و فرامین الله و رسولش را مخالفت میکنند، خوار و ذلیل شدند چنانکه کسانی پیش از آنان بودند - از امتهایی که با الله و پیامبرانش دشمنی کردند - خوار و ذلیل شدند، و به راستی ما آیاتی فرود آوردیم که حجت روشن و آشکاری است دلالت بر حق بودن شریعت الله و حدود وی میکند، و برای منکران آن آیات، در دوزخ عذاب ذلتبخشی است.
﴿يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ٦﴾
6- و به یاد آور – ای پیامبر! – روز قیامت را، روزی که الله تعالی همه مردگان را زنده میکند، و تمام پیشینیان و پسینیان را در روی یک زمین گرد میآورد، سپس آنان را به آنچه کرده بودند از خیر و شر خبر میدهد، الله تعالی آن اعمال را شمارش کرده و در لوح محفوظ ثبت نموده است، و آن را در اعمالنامههایشان بر ایشان حفظ نموده است، مگر خودشان آن اعمال را فراموش کردهاند، و الله تعالی بر همه چیز گواه (آگاه و ناظر) است، پس هیچ چیزی بر وی پنهان نمیماند.
﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ٧﴾
7- آیا ندانستهای که الله تعالی همه چیز را که در آسمانها و زمین است میداند؟ هیچ سه نفری از آفریدگانش نیست که با همدیگر با سخن پنهانی رازگویی کنند مگر اینکه اوتعالی - با علم و احاطه خود - چهارمین آنهاست، و نه پنج نفری مگر این که او ششمین آنهاست، و نه کمتر از این عددهای مذکور، و نه بیشتر از آن؛ مگر اینکه اوتعالی - با علم خود - با آنهاست هرجا که باشند، هیچ چیزی از امور آنها بر او پنهان نمیماند، سپس الله تعالی آنها را در روز قیامت آگاه میسازد از آنچه کرده بودند از خیر و شر، و در برابر آن، آنها را سزا میدهد، بیگمان الله تعالی به همه چیز داناست.
﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِيرُ٨﴾
8- آیا تو - ای پیامبر! - بهسوی کسانی ندیدی که از پنهان سخنگویی (رازگویی) به گونهای که در دلهای مؤمنان شک و شبهه را خلق کند، نهی شدند سپس به آنچه که از آن نهی شدهاند باز میگردند، و با هم به آنچه که گناه و دشمنی و مخالفت با امر رسول الله است سخن پنهانی میگویند؟ و چون به نزدت – ای پیامبر! – این یهودیان به غرضی از غرضها بآیند، بر تو به عبارتی که الله تعالی آن را تحیت و سلام تو گردانیده، تحیت نمیکنند بلکه به عبارتی دیگر تحیت میکنند پس میگویند: «السام علیک» یعنی: مرگ برتو، و در میان خویش میگویند: اگر محمد حقا پیامبر باشد پس چرا به خاطر آنچه ما در حق وی میگوییم الله تعالی عذابمان نمیکند؟ جهنم آنان را بس است، که در آن داخل شده و گرمای آن را میچشند، پس جهنم چه بد بازگشتگاهی است.
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ٩﴾
9- ای کسانی که الله و رسولش را تصدیق نموده و به شریعت وی عمل کردهاند! چون در میان خود به پنهانی سخن میگفتید، نباید سخنی بگویید که در آن گناهی باشد، یا سخنی که در آن تعدی و تجاوز بر دیگران باشد، و یا نافرمانی و مخالفت با امر پیامبر ج باشد، و باید سخنی بگویید که در آن خوبی و طاعت و نیکوکاری باشد، و از الله بترسید با فرمانبرداری از اوامرش و پرهیزگاری از نواهیش، زیرا تنها به سوی اوست بازگشت شما همراه با همه آن اعمال و اقوالتان که آن را بر شما شمارش نموده است، و زودا شما را در برابر آن جزا خواهد داد.
﴿إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ١٠﴾
10- جز این نیست راز گفتن به گناه و تجاوز، از وسوسه شیطان است، پس هموست آرایشدهندۀ آن و بردارنده بر آن، تا در دلهای مؤمنان غم و اندوه را بیفگند، و هرگز او هیچ زیانی به مؤمنان رسانده نمیتواند مگر به مشیت الله تعالی و اراده وی، و مؤمنان باید تنها بر الله توکل و اعتماد کنند.
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ١١﴾
11- ای کسانی که الله و رسولش را تصدیق نموده و به شریعت وی عمل کردهاند! چون از شما خواسته شد تا برخی برای دیگری در مجالس جای گشاده کنید، باید جای گشاده کنید؛ تا الله تعالی برای شما در دنیا و آخرت گشایش کند، و چون از شما - ای مؤمنان! - خواسته شد که از جاهای خود - برای کاری از کارهایی که در آن خیر شماست - برخیزید، پس باید برخیزید، تا الله تعالی مقام ومنزلت مؤمنان مخلص از میان شما را بالا برد، و نیز مقام و مکانت اهل علم را به درجات فراوانی در پاداش و مرتبههای خوشنودی رفعت دهد، و الله تعالی از همه اعمال شما آگاه است، هیچ چیزی از آن بر او پنهان نیست، و اوتعالی شما را در برابر آن جزا دادنی است. و در این آیه کریمه اشادتی است به فضل و مقام دانشمندان، و رفعت درجاتشان.
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ١٢﴾
12- ای کسانی که الله و رسولش را تصدیق نموده و به شریعت وی عمل کردهاند! چون میخواستید با رسولالله ج به طور پنهانی میان خود و میان وی سخن گویید، پس باید پیش از آن صدقهای برای اهل حاجت تقدیم نمائید، این کار (تقدیم صدقه پیش از رازگویی با پیامبر) برای شما بهتر است از نگاه اینکه در آن اجر و ثواب است، و (نیز این کار) پاکیزهتر است برای دلهای شما از گناهان، و اگر چیزی برای صدقه دادن نیافتید پس (در این حالت در رازگفتنتان با رسول الله ج) گناهی بر شما مترتب نمیشود، زیرا الله تعالی برای بندگان مؤمن خود بسیار آمرزنده، و با ایشان بسیار مهربان است.
﴿أَأَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ١٣﴾
13- آیا - در صورت تقدیم صدقه پیش از رازگویی با رسول الله - از فقر و فاقه ترسیدید؟ حال که آنچه بآن امر شدهاید را اجرا نکردید، و الله تعالی هم شما را بخشید، و به شما در ترک اینکار رخصت داد؛ پس اکنون باید ثابتقدم باشید و پایداری ورزید بر برپا داشتن نماز، و پرداختن زکات، و اطاعت الله و رسولش در هرچه به آن امر شدهاید، و الله ـ از همه اعمال شما آگاه است، و شما را در برابر آن جزا دادنی است.
﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مَا هُمْ مِنْكُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ١٤﴾
14- آیا ندیدی بهسوی منافقانی که یهودیان را دوست گرفتهاند و با ایشان یاوری نمودند؟ و منافقان در حقیقت نه از مسلمانانند و نه از یهودیان، و بر دروغ سوگند میخورند که مسلمانند و آنکه تو رسول الله هستی، وحال آنکه آنان خود دروغگو بودن خویش را در آنچه بر آن سوگند خوردهاند، میدانند.
﴿أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاءَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ١٥﴾
15- الله تعالی برای این منافقان عذابی نهایت سخت و دردناک آماده کرده است، بیگمان بسا بد است آنچه میکردند از نفاق و بر دروغ سوگند خوردن.
﴿اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ١٦﴾
16- منافقان سوگندهای دروغین خود را وقایه و سپری برای خود قرار دادهاند تا به اتهام کفر کشته نشوند، و تا مسلمانان از قتال آنها و گرفتن اموالشان دست بردارند، پس به سبب آن، خویشتن و دیگران را از راه الله که همانا اسلام است؛ بازداشتند. پس برای آنان در دوزخ عذابی خوارکننده است، چراکه از ایمان آوردن به الله و رسولش گردنکشی کردند و از راه الله مردم را باز داشتند.
﴿لَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ١٧﴾
17- هرگز اموال و اولادمنافقان از ایشان چیزی از عذاب الله را دفع نمیکند. این گروه اصحاب دوزخاند، که در آن داخل میشوند، و آن جا همیشه میمانند، و هرگز از آن بیرون آورده نمیشوند. و این جزا شامل هر کسی است که (مردم را) از دین الله با قول یا فعل خود باز میدارد.
﴿يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَمَا يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَيْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْكَاذِبُونَ١٨﴾
18- الله تعالی در روز قیامت منافقان را همه یکجا از قبرهایشان زنده بیرون میکند، پس به حضور اوتعالی سوگند میخورند که آنها (در دنیا) مؤمن بودند، چنانکه برای شما - ای مؤمنان! - در دنیا سوگند میخورند، و میپندارند که این (سوگندهای دروغین) ایشان، برایشان نزد الله – أ – سودی خواهد بخشید، چنانکه در دنیا نزد مسلمانان برایشان سودی میبخشید، آگاه باشید که بیگمان آنان در دروغگویی به حد و مرزی رسیدهاند که هیچ کسی جز آنان به آن نرسیده است.
﴿اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ١٩﴾
19- شیطان بر آنان دست یافته و چیره و مسلط شده است، تا جایی که (از خاطرشان یاد الله را فراموش ساخته است و در نتیجه) اوامر الله و عمل به طاعات وی را ترک کردهاند، این گروه لشکریان و پیروان شیطانند، آگاه باشید که بیگمان لشکریان شیطان - در دنیا و آخرت - زیانکارانند.
﴿إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ فِي الْأَذَلِّينَ٢٠﴾
20- بیگمان کسانی که با فرمان الله و پیامبرش مخالفت و ستیزه میکنند، این گروه - در دنیا و آخرت - در زمره ذلیلترین مردم و از جمله شکستخوردگان خوارشدگانند.
﴿كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ٢١﴾
21- الله تعالی در «لوح المحفوظ» نوشته و حکم کرده است که نصرت و کامیابی برای خودش و برای کتابش و برای پیامبران و بندگان مؤمنش میباشد، بیگمان الله - سبحانه وتعالی - قویی است که هیچ چیزی او را عاجز نمیکند، غالب است بر همه آفریدگانش.
﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ٢٢﴾
22- تو - ای پیامبر! - نخواهی یافت قومی را که الله و روز آخرت را تصدیق نموده، و به آنچه الله برایشان تشریع نموده عمل کنند، و در عین حال با کسانی دوستی و پشتیبانی داشته باشند که با الله و پیامبرش دشمنی نموده و فرمانهایشان را مخالفت کنند، هرچند که آنان پدرانشان یا فرزندانشان یا برادرانشان یا خویشاوندانشان باشند، این گروهی که دوستی و دشمنیشان خاص از برای الله است، الله تعالی در دلهای ایشان ایمان را پایدار و استوار گردانیده است، و ایشان را به نصرتی از جانب خویش بر دشمنانشان در دنیا مؤید کرده است، و ایشان را در آخرت به بوستانهایی در آورد که جویباران از زیر درختان آنها جاری است، و در آن جا زمانی طولانیای که هرگز به پایان نرسد، به سر میبرند، الله تعالی رضایت وخوشنودی خود را بر ایشان فرود آورد سپس هرگز بر ایشان خشم نگیرد، و ایشان هم از پروردگارشان خشنود شدند به سبب آنچه به ایشان بخشیده است از انواع کرامات و مرتبههای بلند و بالا، این گروه ایشانند لشکریان الله و دوستان وی، و ایشانند رستگاران و دستیافتگان به سعادت دنیا و آخرت.