سوره «الإنسان»
﴿هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا١﴾
1- بی‌گمان بر انسان - پیش از روح دمیدن در او - وقت درازی از روزگار گذشته است، که چیز قابل ذکری نبود، و هیچ اثر و نشانهﺍی برای او شناخته نمی‌شد.
﴿إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا٢﴾
﴿إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا٣﴾
2-3- بی‌گمان ما آفریدیم انسان را از نطفۀ آمیخته از آب مرد و آب زن، تا او را – در آینده - به تکالیف شرعی بیازماییم، پس او را بدین سبب شنوا و بینا ساختیم؛ تا بشنود آیات را و ببیند دلایل و نشانهﻫـا را. هرآینه ما راه هدایت و گمراهی و خیر و شر را به او نمایان نموده، و او را به آن آشنا ساختیم، تا خواه او مؤمن شکرگزار باشد یا کافر ناسپاس.
﴿إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا٤﴾
4- بی‌گمان ما برای کافران زنجیرهایی آماده کردهﺍیم از آهن که توسط آن پاهای آنان بسته می‌شود، و بندهایی که با آن دستهای آنان بر گردنهایشان بسته می‌شود، و آتشی که ذریعۀآن سوزانده می‌شوند.
﴿إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا٥﴾
5- به تحقیق اهل طاعت و اخلاص یعنی: آنانی که حق الله را بجا می‌آورند؛ در روز قیامت از جامی می‌نوشند که در آن شرابی است آمیخته شده با بهترین انواع خوشبویی‌ها که همانا آب کافور است.
﴿عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا٦﴾
﴿يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا٧﴾
﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا٨﴾
﴿إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا٩﴾
﴿إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا١٠﴾
﴿فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا١١﴾
6-11- این شرابی که با آب کافور آمیخته شده عبارت است از چشمه‌ای که بندگان الله أ از آن می‌نوشند، و در مورد آن اختیار تصرف دارند، و به هرجایی (از بهشت) که بخواهند، به آسانی روانش می‌کنند. این بندگان در دنیا به آنچه بر خویشتن لازم کرده بودند - از طاعت الله - وفا می‌کردند، و می‌ترسیدند از عذاب الله در روز قیامت، آن روزی که ضرر آن بسیار خطرناک، و شر و بدی آن گسترده و همه مردم را فراگیر است، مگر کسی که الله تعالی آن را رحم نماید. و طعام را - با وجود دوست داشتنشان آن را و سخت احتیاجشان بآن - بر (این سه گروه) اطعام می‌کنند: فقیر و بی‌نوایی که از کسب وکار عاجز مانده و هیچ چیزی از حطام دنیا در دست ندارد، و طفلی که پدرش وفات نموده و هیچ مالی باخود ندارد، و اسیری که در جنگ دستگیر شده است چه از مشرکان باشد یا غیر ایشان. و در دل با خود می‌گویند: جز این نیست که ما فقط برای کسب خشنودی الله وطلب ثواب وی، به شما احسان می‌کنیم، و از شما در مقابل آن، نه عوض و بدلی می‌خواهیم و نه ثنا و سپاسگزاری. ما از پروردگارمان روز دشواری را می‌هراسیم که از شدت هول و سختی‌های آن، چهره‌ها ترش و پیشانی‌ها درهم کشیده می‌شود.
﴿وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا١٢﴾
﴿مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ لَا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِيرًا١٣﴾
﴿وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلًا١٤﴾
12-14- پس الله أ ایشان را از سختی‌های آن روز نگهداشت، و به ایشان زیبایی و روشنی در چهره‌ها، و خرّمی و شادمانی در دل‌ها ارزانی داشت. و ایشان را - در برابر صبرشان در دنیا بر طاعت - بوستان بزرگی پاداش داد که از آن هرچه خواهند می‌خورند، و در آنجا جامه ابریشمین ملایم را می‌پوشند. در آنجا (در بهشت) بر تخت‌های آراسته با کالاها و پردﻩهای گرانبها تکیه زنند، آنان در آنجا نه گرمای خورشیدی را بینند و نه سختی سرمایی. و نزدیک است از ایشان درختان بهشت که بر ایشان سایبانی می‌کنند، و آسان کرده شده است دسترسی به میوه‌های آن، آسان کردنی.
﴿وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا١٥﴾
﴿قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا١٦﴾
﴿وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلًا١٧﴾
﴿عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلًا١٨﴾
15-18- و (در هر دم) خدمتکاران گرداگرد ایشان - با ظروف طعام که از نقره آماده شده، و کوزه‌های شراب که از شیشه آماده شده است – دَور می‌خورند. جامهای شیشهﺍی که از نقره است، ساقیان بهشتی در آن جامها همان مقدار شراب می‌ریزند که بهشتیان می‌خواهند؛ نه بیش و نه کم. و این بندگان نیکوکاران در بهشت از جامی نوشانیده می‌شنود که پر از شرابی است آمیخته با زنجبیل. از چشمه‌ای در جنت می‌نوشند که «سلسبیل» نامیده می‌شود؛ از جهت اینکه آب آن سالم، خوش و گوارایی است که بسیار زود و راحت در حلقوم فرو می‌رود.
﴿وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا١٩﴾
19- و بر گرد این نیکوکاران پسرانی جاودانی - که همیشه بر جوانی و تازگی و خرّمی خویش باقیند - برای خدمتشان می‌گردند، چون ایشان را ببینی، گمان می‌کنی که ایشان مرواریدهای افشانده شدهﺍی درخشنده هستند؛ از بسی که رنگاهایشان زیبا، و باصفا، وچهرﻩهایشان درخشان است.
﴿وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرًا٢٠﴾
20- و چون هرجایی از جنت را بنگری، نعمتی فراوان و وصف‌ناپذیر، و ملک وپادشاهی بزرگ و گشادی می‌بینی که غایت و نهایت ندارد.
﴿عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا٢١﴾
21- بر تن بهشتیان لباسهای زیبندهﺍی است، که آسترآن [5] از ابریشم نازک سبز، و سر و روی آن از ابریشم ستبر است، و آراسته شوند از جملۀ زیورها به دستبندهای از نقره، و – بالای همۀ آن نعیم - پروردگارشان بدیشان شراب پاکی می‌نوشاند که در آن نه پلیدیی وجود دارد و نه چرکی.
﴿إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاءً وَكَانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُورًا٢٢﴾
22- و به بهشتیان گفته می‌شود: این انواع نعمتها، آماده شده برای شما در برابر اعمال نیکتان. و اعمال شما در دنیا نزد الله پسندیده و پذیرفته بود.
﴿إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا٢٣﴾
23- هرآینه ما از نزد خود قرآن را بر تو – ای پیامبر! - چنان‌که باید وشاید فرود آوردیم؛ تا مردم را با آنچه در آن از نوید و وعید و ثواب و عقاب آمده است، پند دهی.
﴿فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورًا٢٤﴾
﴿وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَأَصِيلًا٢٥﴾
24-25- پس بر حکم قدری پروردگارت شکیبایی کرده و آن را قبول کن، و نیز بر حکم دینی او شکیبا بوده و بر وفقﺁن راه برو، و از مشرکان کسی را که در شهوات خویش غرق بوده یا کسی که در کفر و گمراهی به حد مبالغه رسیده است اطاعت مکن. و بر یاد نام پروردگار خود و دعای او در اول و آخر روز مداومت کن.
﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا٢٦﴾
26- و در بخشی از شب برای پروردگارت فروتنی نموده و نماز بگزار، و برای او وقت درازی از شب را زنده دار.
﴿إِنَّ هَؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا٢٧﴾
27- بی‌گمان این مشرکان دنیا را دوست می‌دارند، و به آن سرگرم می‌باشند، و عمل برای آخرت و برای چیزی که در آن نجات و کامیابی ایشان است در روز سختی‌ها و شدائد، این همه را پشت سر خود می‌افگنند (و به آن اهمیتی نمی‌دهند)
﴿نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِيلًا٢٨﴾
28- ماییم که آنان را آفریده و آفرینش آنها را استوار کرده و محکم پیوند داده‌ایم، و چون بخواهیم، آنان را نابود کرده و کسان دیگری را جانشینشان می‌گردانیم که برای فرمانهای پروردگارشان مطیع و فرمان‌پذیر باشند.
﴿إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا٢٩﴾
﴿وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا٣٠﴾
﴿يُدْخِلُ مَنْ يَشَاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِينَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا٣١﴾
29-31- بی‌گمان این سوره پند و موعظه‌ای است برای جهانیان، پس هر که برای خود در دنیا و آخرت خیر و خوبی را خواهد، به وسیله ایمان و پرهیزگاری راهی انتخاب می‌کند که او را به مغفرت و خوشنودی الله می‌رساند. و شما هرگز کاری از کارها را نمی‌خواهید مگر به تقدیر الله و خواست او تعالی، بی‌گمان الله تعالی به تمام احوال بندگانش دانا بوده، و در تدبیر و کار خود حکیم است. هرکه از بندگانش را خواهد به رحمت وخوشنودی خویش در می‌آورد، و همانا بندگان مؤمنانند، و برای ستمگارانی که از حود الله أ تجاوز کرده‌اند عذاب دردناکی آماده کرده است.
[5] آستر: پارچهﺍی که زیر لباس بدوزند.