مسأله خمس مأخوذ از کتاب و سنت

۵- امام محمدتقی÷

۱- روایتی مشترک از فقیهان بزرگ شیعه:

«عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ أَنَّهُ قَالَ: قَرَأْتُ فِي كِتَابٍ لِأَبِي جَعْفَرٍ ÷إِلَى رَجُلٍ يَسْأَلُهُ أَنْ يَجْعَلَهُ فِي حِلٍّ مِنْ مَأْكَلِهِ ومَشْرَبِهِ مِنَ الخُمُسِ فَكَتَبَ بِخَطِّهِ مَنْ أَعْوَزَهُ شَيْ‏ءٌ مِنْ حَقِّي فَهُوَ فِي حِلّ» «از علی بن مهزیار روایت شده است که گفت: در نامه‌ای از امام محمد تقی÷در پاسخ به مردی که از او خواسته بود وی را در مورد خوردن و نوشیدن از سهمِ خمس حلال کند، خواندم که به خط خویش نوشته بود: هر کس خودش به سهم من [از خمس] نیازمند باشد، مصرف آن برایش حلال است» [۳۷۵].

۲- در نامه مفصلی که امام محمد تقی÷به علی بن مهزیار نوشته است، ضمن مطالب آن چنین می‌خوانیم:

«... ولَمْ أُوجِبْ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ فِي كُلِّ عَامٍ ولَا أُوجِبُ عَلَيْهِمْ إِلَّا الزَّكَاةَ الَّتِي فَرَضَهَا اللهُ عَلَيْهِمْ وإِنَّمَا أَوْجَبْتُ عَلَيْهِمُ الخُمُسَ فِي سَنَتِي هَذِهِ فِي الذَّهَبِ والْفِضَّةِ الَّتِي قَدْ حَالَ عَلَيْهَا الحَوْلُ ولَمْ أُوجِبْ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ فِي مَتَاعٍ ولَا آنِيَةٍ ولَا دَوَابَّ ولَا خَدَمٍ ولَا رِبْحٍ رَبِحَهُ فِي تِجَارَةٍ ولَا ضَيْعَةٍ... تَخْفِيفاً مِنِّي عَنْ مَوَالِيَّ ومَنّاً مِنِّي عَلَيْهِمْ» «و من آن [چیزهایی که امسال می‌گیرم] را در هر سال بر آنان واجب نمی‌دانم، جز زکاتی که خداوند بر آنان واجب فرموده است، و فقط امسال خمس را، آن هم در طلا و نقره‌ای که یک سال بر آنها گذشته باشد، بر آنان واجب کردم، اما آن را در کالا[ی مورد نیاز] و ظـروف و چهارپایان و خدمتکاران و سودی که از تجارت به دست می‌آید و در زمین زراعی، واجب نمی‌دانم. اینها تخفیفی است از جانب من بر دوستان و شیعیانم، و منّتی است از من بر ایشان» [۳۷۶].

[۳۷۵] وسائل الشيعة: ج۹، ص۵۴۳؛ تهذيب الأحكام: ج۴، ص۱۴۳، و من لا يحضره الفقيه: ج۲، ص۴۴. [۳۷۶] تهذيب الأحكام: ج۴، ص۱۴۱، و استبصار: ج۲، ص۶۰.