مسأله خمس مأخوذ از کتاب و سنت

۶- شیخ سلاّر دیلمی

امام ابوعلی حمزة بن عبدالعزيز، ملقّب به سلاّر دیلمی، متوفی۴۶۳ ق، یکی از بزرگان و پیشینیانِ فقهای طایفۀ امامیه، و از شاگردان «شیخ ‌مفید» و «سید مرتضی» و معاصر با «شیخ طوسی» است. گزارش شده که وی در غیاب شیخ مفید و سید مرتضی، به جای ایشان درس می‌گفت. برای اطلاع بیشتر از شرح حال و آثار او می‌توان به کتب تراجم رجال شیعه، از جمله روضات الجنات، مراجعه کرد.

وی بنابر نقل علامۀ حلی، انفال را نیز خاصّ امام می‌دانست، تا آنجا که می‌نویسد:

«وللإمام الخُمس وفي هذا الزمان قد أحلّوا لنا ما نتصرّف من ذلك کرماً وفضلاً» «[از همۀ انفال و اراضیِ موات و میراثِ بدون وارث و جنگل‌ها و صحرا و معادن و تیولها] برای امام، خمس است. لیکن در این زمان، از روی بزرگواری و بخشندگی، آنچه را که ما تصرف کنیم، بر ما حلال فرموده‌اند» [۴۴۴].

علامۀ حلی همچنین می‌نویسد:

«احتجّ السلاّرُ بما تقدم من الأحادیث الدّالة علی التسویغ مطلقاً» «سلار به جهت احادیث تحلیلیه، که قبلاً گذشت، بر گوارا و مباح بودنِ خمس، به طور مطلق، احتجاج فرموده و تصرف در آن را جایز و روا شمرده است» [۴۴۵].

[۴۴۴] مختلف الشيعة: ج۲، صص۳۶-۳۷. [۴۴۵] ص۳۷.