مسأله خمس مأخوذ از کتاب و سنت

۹- قطیفی

شیخ ابو اسماعیل ابراهیم بن سلیمان القطیفی البحرانی، متوفای۹۴۰ ق، معاصر و مخالف شیخ علی بن عبدالعالی محقق کَرَکی است، که در وصف او گفته‌اند:

«کان عالماً فاضلاً وَرِعاً صالحاً مِن کِبارِ المُجتهدین وأعلام الفقهاء الـمحدّثین».

او نیز تألیفات و تصنیفاتی دارد، از جمله: «الهادي إلى سبيل الرشاد في شرح الإرشاد» و «تعيين الفرقة الناجیة» و «نفحات الفوائد» [۴۴۹].

وی درباره بخشودگی خمس می‌نویسد:

«أقول: الذي أذن أئمّتنا‡لشیعتهم فی زمن الغَیبَةِ: الـمناکح وفي وجهٍ قويٍّ له شاهد مِن الآثارِ: الـمساکنُ والـمتاجرُ، وهو في الأرضین مختصّ بما کان حقهم ‡» «آنچه را که امامان شیعـه‡در زمان غیبت اجازه داده‌اند، آنهایی است که مربـوط به زناشویی‌هاست، و در وجهی قوی که برای آن، شاهدی از آثار وجود دارد، مساکن و خرید و فروش‌هاست، و آن در مورد اراضی، اختصاص دارد به حق ایشان» [۴۵۰].

و آنجا که سخن شیخ طوسی را توضیح می‌دهد، از آن چنین نتیجه می‌گیرد:

«الأول إباحة التصرف للشيعة في «الخُمْس» والأراضي إلى أن يقوم قائم آل محمد‡» «اولین نتیجه، مباح کردن تصرف برای شیعیان درباره خمس و اراضی است، تا هنگامی که قائم آل محمدصقیام کند» [۴۵۱].

نیز خبر دیگری را می‌آورد که امام فرموده:

«لَنَا الخُمُس فِي كِتَابِ اللهِ ولَنَا الْأَنْفَال ولَنَا صَفْو الْمَال... ثُمَّ قَال: اللَّهُمَّ إِنَّا أَحْلَلْنَا ذَلِكَ لِشِيعَتِنَا» «در کتاب خدا خمس و انفال و صفوالمال برای ماست. سپس گفت: خدایا، همانا ما آن را برای شیعیان خود حلال کردیم» [۴۵۲].

سپس می‌نویسد:

«مفهومه أنهم لم یحلّوا ذلك لغیر شیعتهم».

یعنی چون به موجب فرموده امام÷خمس و انفال و صفوِمال، از آنِ امامان است، و چون امام عرض کرد: «خدایا ما آنها را به شیعیان خود حلال کردیم» مفهوم آن، این است که برای غیرشیعه چنین مزیتی نیست، و این تنها فرقه شیعه است که از حلال بودنِ خمس و انفال و غیره، بهره‌مند است.

[۴۴۹] برای اطلاع از شرح حال مفصل او به کتاب‌های «روضات الجنات»، «قصص العلماء» و «الکُنی والألقاب» مراجعه کنيد. [۴۵۰] خراجیه: فصل السّراج الوهّاج فی مسألة الخراج، ص۱۰۱. [۴۵۱] همان: ص۱۱۶. [۴۵۲] همان: ص۱۳۰.