۴- شیخ صدوق
وی ابوجعفر ثانی، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، متوفی۳۸۱ ق، و در میان علمای شیعه، مشهور به «شیخ صدوق» و «رئيس المحدثين» است.
شخصیت شیخ‌صدوق در وثاقت و جلالت و حُسنِ حالت و علم و عدالت، مشهورتر از آن است که نیاز به دلیل و برهان باشد. اثر مهم و ماندگارِ وی، کتاب معروف «من لايحضره الفقيه» است، که دومین مرجعِ اصلی از کتب اربعۀ شیعه به شمار می‌رود.
او در کتاب خویش، که منبع فقهی مهم شیعه است، فقط۲۰ حدیث در موضوع خمس آورده است، که در هیچ‌کدام آنها ابداً سخنی از خمس ارباح مکـاسب و تجارات و درآمدِ روزانه دیده نمی‌شود، مگر در حدیث ۱۶ که از جمله احادیث تحلیلیه است. بقیۀ احادیث وی، مربوط به خمس غنیمت‌ای جنگی و معادن و دفینه‌هاست، که در حقیقت، همان زکات معادن و یافته‌های غوّاصی و دفینه است، که باید یک‌پنجم آن داده شود.
در سایر کتاب‌های شیخ‌صدوق مطلبی در موضوع خمس نیامده، مگر در «علل الشرايع»، که در آن نیز احادیث تحلیلیه آمده است [۴۴۱]. پس در نظر وی نیز خمس ارباح مکاسب، در زمان غیبت، بخشیده و تحلیل شده است.
[۴۴۱] ج۲، ص۶۵، چاپ قم.