مسلمان از دیدگاه آیات و روایات

شرایط توبه:

شخص تایب پرونده گذشته خود را با دقت مورد بررسی قرار دهد، آیا گناهی را که در طول زندگی مرتکب و گناه در میان بنده و خدا بوده و حق الله است. برای توبه شرایط زیر لازم و ضروری است:

۱ـ خود را از ارتکاب گناه و معاصی باز دارد.

۲ـ تصمیم قاطع بگیرد که در آینده هرگز مرتکب معاصی نشود.

۳ـ از اعمال و کرده های گذشته نادم و پشیمان گردد.

۴ـ توبه قبل از فرا رسیدن مرگ باشد.

و اما اگر حق انسانی را ضایع نموده است علاوه بر شرایط فوق شرط دیگری نیز لازم و ضروری است، که آن حق ضایع شده را جبران نماید، مثلاً اگر مال کسی را تصرف نموده آن را برگرداند و اگر از کسی غیبت کرده و علیه کسی جاسوسی نموده یا کسی را تهمت ناروا زده از صاحبان حق معذرت خواهی کند و بالآخره هر نوع ناراحتی که برای دیگران فراهم نموده است حقوق مادی و معنوی آن‌ها را ضایع کرده حتی المقدور همه را جبران و رضایت صاحبان حق را جلب نماید.

و از اینجا می‌توان به حساسیت مسئله حقوق الناس پی‌برد، چه بسا انسانهایی هستند که حقوق مادی و معنوی کسانی را ضایع می‌کنند که هنگام توبه و بازگشت جبران آن ممکن نیست، مثلاً کسانی را از راه حق و هدایت باز داشته‌اند و بدعتی را ترویج نموده اند، کسانی را به طور مستقیم یا غیر مستقیم به گناهی وادار و تشویق کرده‌اند و... که در این موارد غالباً جبران و تدارک مافات امکان پذیر نیست، بلکه آثار سوء ‌اینگونه معاصی بعد از مرگ نیز تا مدت‌های مدید و حتی در مواردی تا قیام قیامت متوجه شخص می‌گردد، از این رو گفته اند:

خوشا به حال آن‌که بمرد و گناهان را با خود برد.