شرح ریاض الصالحین - جلد چهارم

۱۰۶- باب: کسی که می‌خورد و سیر نمی‌شود، چه بگوید و چه انجام دهد؟

۷۴۷- عن وَحْشيِّ بنِ حربس أَنَّ أَصحابَ رسولِ اللهج قالُوا: يا رسولَ الله، إِنَّا نَأْكُلُ ولا نَشْبَعُ؟ قال: «فَلَعَلَّكُمْ تَفْترِقُونَ» قالُوا: نَعَمْ. قال: فَاجْتَمِعُوا عَلى طَعَامِكُمْ، وَاذْكُرُوا اسْمَ الله، يُبَارَكْ لَكُمْ فيه».[روایت ابوداود] [صحیح أبی داود، آلبانی، ش: ۳۱۹۹]

ترجمه: وحشی بن حربسمی‌گوید: اصحاب رسول‌اللهجعرض کردند: ای رسول‌خدا! هرچه می‌خوریم، سیر نمی‌شویم؟! فرمود: «شاید شما جدا از هم غذا می‌خورید؟» گفتند: بله. فرمود: «با هم غذا بخورید و بسم الله بگویید تا غذای شما بابرکت شود».

شرح

مؤلفدر بخش آداب غذا خوردن، دو بابِ دیگر گشوده است:

بابِ نخست درباره‌ی نهی از دوتا دوتا خوردن خرما و امثال آن در هنگامی‌ست که چند نفر با هم می‌خورند، مگر این‌که دوستانش اجازه دهند. عادت مردم، این است که معمولاً خرما و امثال آن را یکی‌یکی می‌خورند؛ لذا وقتی چند نفر یک‌جا و به صورت دسته‌جمعی می‌خورند، نباید دوتا دوتا بخورید؛ یعنی نباید دو خرما را با هم در دهان بگذارید. چون بدین‌سان بیش از دوستان خود خورده‌اید و این، انصاف نیست؛ مگر این‌که اجازه بگیرید و بگویید: آیا اجازه می‌دهید دوتا دوتا بخورم؟ اگر اجازه دادند، ایرادی ندارد.

این نکته را باید درباره‌ی تمام خوراکی‌ها یا میوه‌هایی- چون انگور- که دانه به دانه میل می‌شوند، رعایت کنیم. اما وقتی تنهایی مشغول خوردن هستیم، دوتا دوتا خوردن، ایرادی ندارد؛ مگر این‌که امکانِ پریدن در گلو یا خفه شدن وجود داشته باشد. مردم درست گفته‌اند که لقمه‌ی بزرگ، گلوگیر است. پس اگر این خطر وجود داشت، دوتا دوتا نخورید؛ زیرا برای انسان ضرر دارد و جسم و جانِ انسان، امانتی الهی‌ست و آسیب رساندن به جسم، جایز نیست.

سپس مؤلفروایتی بدین مضمون نقل کرده که ابن‌عمربمی‌گوید: پیامبرجاز دوتا دوتا خوردن منع کرده است؛ مگر این‌که شخص از برادرش- یعنی کسی که با اوست- اجازه بگیرد.

و اما باب دوم، درباره‌ی کسی‌ست که هرچه می‌خورَد، سیر نمی‌شود؛ این، چند علت دارد:

از جمله این‌که هنگام غذا خوردن بسم الله نمی‌گوید؛ اگر انسان هنگام غذا خوردن بسم‌الله نگوید، شیطان با او غذا می‌خورَد و بدین‌سان برکت از غذایش برداشته می‌شود.

یکی دیگر از عوامل بی‌برکت شدن غذا، این‎ست که از بالای ظرف، غذا می‌خورد؛ این هم برکت را از میان می‌برد. زیرا پیامبرجاز غذا خوردن از بالای ظرف که محلِ نزول برکت می‌باشد، منع نموده است؛ پس باید از کناره‌های ظرف، غذا خورد.

جدا از هم غذا خوردن، بی‌برکتی می‌آورَد. زیرا لازمه‌اش این‎ست که هر کسی در ظرفِ مخصوص خود غذا بخورد؛ در نتیجه غذا پراکنده می‌شود و برکتش از میان می‌رود. زیرا اگر برای هر نفری یک ظرف اختصاص دهید، غذا پراکنده می‌گردد. اما اگر غذا در یک ظرف باشد و همه با هم غذا بخورند، برکت می‌کند.

این‌جاست که درمی‌یابیم با هم غذا خوردن، نیک و پسندیده است؛ یعنی چه خوب است که هر پنج یا ده نفر در یک ظرف غذا بخورند. این، غذا را بابرکت می‌‌گرداند. همان‌گونه که جدا غذا خوردن، مایه‌ی بی‌برکتی‌ست.