۱۱۵- باب: مستحب است که ساقی (آب‌دهنده)، پس از همه آب بنوشد
۷۷۷- عَن أبي قتادةس عَنِ النَّبيِّج قال: «سَاقى القَوْمِ آخِرُهُمْ» يعنى: شرْبًا.[ترمذي این حدیث را راویت کرده و گفته است:حديث حسن صحيح می‌باشد.] [صحیح الجامع، ش: ۳۵۸۸؛ صحیح الترمذی، ش: آلبانی، ش: ۱۵۴۴؛ این حدیث به‌صورت طولانی در صحیح مسلم، ش: ۶۸۱ آمده است]
ترجمه: ابوقتادهسمی‌گوید: پیامبرجفرمود: «ساقی (آب‌دهنده‌ی) یک گروه، - در نوشیدن- آخرینشان است». [یعنی در پایان آب بنوشد.]
شرح
مؤلفبابی بدین عنوان گشوده است: «مستحب است که ساقی (آب‌دهنده)، پس از همه آب بنوشد». لذا کسی که به گروهی آب، چای و یا قهوه می‌دهد، خود آخر از همه می‌نوشد تا بدین‌سان دیگران را بر خود ترجیح دهد و اگر نوشیدنی، کم باشد، ساقی از سهم خود بگذرد. شکی نیست که این، فرمان‌برداری از رهنمود پیامبرجاست؛ لذا اگر ساقی پس از پذیرایی از یک گروه، به آب یا نوشیدن میل نداشته باشد، ملزم نیست که حتما آب بخورد. از این حدیث چنین برداشت می‌شود که ساقی با وجود میل و رغبت به آب و نوشیدنی، صبر میکند تا همه بنوشند و آن‌گاه خود می‌نوشد. و این، اشارهایست به این‌که انسان، در خوردن و آشامیدن به برادرانش خدمت میکند. اگر میزبان یا صاحب‌خانه است، آب و غذا را پیشِ مهماناناش می‌گذارد؛ مانندَ ابراهیم÷که اللهﻷدرباره‌اش می‌فرماید:
﴿فَرَاغَ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ فَجَآءَ بِعِجۡلٖ سَمِينٖ ٢٦ فَقَرَّبَهُۥٓ إِلَيۡهِمۡ قَالَ أَلَا تَأۡكُلُونَ ٢٧﴾[الذاريات: ٢٦، ٢٧]
سپس پنهانی نزد خانواده‌اش رفت و برای مهمانانش گوساله‌ای فربه (و بریان) آورد. و آن را نزدیکشان برد و گفت: مگر نمی‌خورید؟
لذا صاحب‌خانه آب و غذا را پیش مهمان می‌گذارد و خود، در پایان می‌خورَد. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا بهتر با مهمانانش غذا بخورد یا برایشان آب و غذا بیاورد و تنهایشان بگذارد تا خود مشغول خوردن شوند؟ این، به عادت و عُرف مردم بستگی دارد. اگر مهمانانش دوست داشتند که با آن‌ها سرِ سفره بنشیند، همین کار را بکند و اگر عادت مردم، اینست که صاحب‌خانه با مهمانانش سر سفره ننشیند، پس به همین شکل عمل نماید. یعنی این امر، به عرف مردم برمی‌گردد. از این‌رو اگر عرف مردم در پذیرایی از مهمان، اینست که با او سرِ سفره ننشینید و این را مهمان‌نوازی می‌دانند، به همین ترتیب عمل کنید و مهمان را آزاد بگذارید تا خود، هرچه دوست داشت، بخورد. مهم، اینست که تعریف مردم از نحوه‌ی پذیرایی از مهمان چه باشد؛ لذا مطابق عُرف از مهمان پذیرایی می‌کنیم. زیرا پیامبرجفرموده است: «مَنْ كَان يُؤْمِنُ بِالله والْيَوْمِ الآخر، فَلْيُكرِمْ ضَيْفَهُ». [صحیح بخاری، ش: ۶۰۱۸؛ و صحیح مسلم، ش:۴۷] یعنی: «هرکس، به الله و روز قیامت ایمان دارد، مهمانش را گرامی بدارد». می‌بینیم که پیامبرجروش مهمان‌نوازی را بیان نفرمود؛ در نتیجه این موضوع به عُرف مردم بستگی دارد.