بلکه گمراه شدی

«نقدی بر دیدگاه تیجانی پیرامون واژه «اهل سنت و جماعت»

آقای تیجانی می‌گوید: چه کسی اصطلاح یا واژه «اهل سنت و جماعت» را رواج داده است؟! در تاریخ پیرامون این مطلب مطالعات و پژوهش زیادی انجام داده‌ام. آنچه که بدان دست یافته‌ام این است که سالی که معاویه در آن خلافت را بدست گرفت، به اتفاق «عام الجماعة» یعنی سال جماعت نامیده شد. دلیلش نیز این بود که امت بعد از به قتل رسیدن عثمان به دو گروه تقسیم شد، حامیان امام علی و پیروان معاویه ـ وقتی امام علی به شهادت رسید و معاویه بعد از صلح با امام حسن خلافت را به تمام معنی در دست گرفت و امیرالمومنین شد، آن سال به «سال جماعت» موسوم گردید. بدین ترتیب واژه «اهل سنت و جماعت» با مسمی‌شدن به این اسم، دال بر تبعیت و پیروی کردن از روش و منش معاویه و اتفاق بر آن است، «اهل سنت و جماعت» هرگز به معنی پیروان سنت رسول الله جنمی‌باشد [۹۱۲].

می‌گویم:

سنت در لغت، به معنی روش و سیره است و جماعت در لغت، به ضد تفرقه معرفی شده است. این تعریف لغوی واژه «اهل سنت و جماعت» است. تعریف اصطلاحی «سنت»، عبارت است از پیروی کردن از روش و منش پیامبرجو یاران او، در عمل [۹۱۳]، رفتار، گفتار و اعتقاد. علامه ابن حزم اهل سنت را چنین تعریف می‌کند: «اهل سنت همان اهل حق‌اند و غیر آنان، اهل بدعت نام دارند ـ اهل سنت اصحاب رسول الله جو پیروان آنان از تابعین هستند ـ و بعد اصحاب حدیث و پیروان آنان از فقهای از زمان گذشته تا عصر حاضر، و کلیه کسانی از توده مردم در شرق و غرب گیتی که از روش صحابه، تابعین، محدثین و فقهای تاسی کنند، «اهل سنت و جماعت» گفته می‌شوند [۹۱۴].

بدین ترتیب، اهل سنت، به کسانی گفته می‌شود که از سنت رسول الله جتبعیت کنند و معنی اصطلاحی «جماعت» یعنی گروهی که تابع و پیرو حق هستند. و منظور آن، گروه صحابه می‌باشد ـ همانطور که رسول اکرم جدر پاسخ کسی که درباره گروه رستگار سوال کرد، فرمود: «ما أنا علیه وأصحابی»در روایتی دیگر این مطلب به صراحت، چنین آمده است: «هی الجماعة» بنابراین، ابوشامه می‌گوید: هر جا حکم به لزوم تبعیت از جماعت آمده است، منظور از آن لزوم تبعیت از حق است، هر چند که تبعیت کنندگان از حق کمتر و دنبال روان باطل بیشتر باشند. زیرا حق همان است که نخستین جماعت، یعنی پیامبر و صحابه بر آن عمل می‌کردند، کثرت اهل باطل بعد از آنان ملاک نیست [۹۱۵]لذا جماعت، به معنی پیروی کردن از پیامبر و یاران او می‌باشد و هر کس که از سیره و روش پیامبر و یاران او پیروی کند، بر حق عمل کرده است و حق است ولو اینکه یک نفر باشد. ابن مسعودسدر این باره چنین فرموده است: .. . إن الجماعة ما وافق الحق، وإن كنت وحدك، جماعت یعنی کسانی که با حق موافق باشند ولو اینکه یک نفر باشد [۹۱۶]، بنابراین، سنت به معنی پیروی کردن از کتاب الله و سنت است. و جماعت، عبارت است از آنچه که صحابی بر آن اتفاق و اجماع کرده باشند. هر کس از کتاب، سنت و اجماع صحابه سخن بگوید و آن‌ها را ملاک و معیار حق بداند، از اهل سنت و جماعت می‌باشد، این است تعریفی که اهل سنت از واژه و اصطلاح، «اهل سنت و جماعت» دارند. لذا ادعا آقای تیجانی مبنی بر اینکه منظور از سنت متبعه، همان سنت معاویه، به معنی ناسزا گفتن به حضرت علیساست، دال بر دروغ رسوا کننده و جهالت او است و حکایت از کینه توزی یا بی‌علمی او دارد.

[۹۱۲] ثم اهتدیت ص (۱۷۱-۱۷۰) و آنگاه هدایت شدم ص (۲۸۹-۲۸۸). [۹۱۳] منهج الاستدلال على مسائل الاعتقاد عند أهل السنة، عثمان بن علی ج۱ ص (۲۸). [۹۱۴] الفصل فی الملل و النحل لابن حزم ج۲ ص ۲۷۱. [۹۱۵] الباعث على إنکار البدع و الحوادث لأبی شامة (ص ۹۱). [۹۱۶] ماخذ سابق.