احکام سوگند و نذر

حکمِ اِبرارِ قسم و شکستنِ آن [۳۸]

هر گاه سوگند، بر انجامِ عمل واجبی یا ترکِ حرامی منعقد شده باشد، عمل به قسم، واجب می‌گردد و شکستنِ آن، حرام می‌باشد، زیرا که شکستنِ آن به معنیِ ترکِ واجب یا انجامِ عملی حرام می‌باشد و این جایز نیست.

و اگر سوگند بر انجامِ عملی مندوب یا ترکِ عملی مکروه باشد عمل به آن سوگند نیز مندوب و شکستنِ آن هم مباح می‌گردد.

اگر سوگند بر انجامِ عملی مکروه یا ترکِ عملی مباح باشد، شکستنِ آن هم مستحب و عمل به آن مکروه می‌باشد. در حدیثِ نبویِ شریف آمده است که پیامبر جفرمود:

«إِذَا حَلَفْتَ عَلَى يَمِينٍ فَرَأَيْتَ غَيْرَهَا خَيْرًا مِنْهَا فَأْتِ الَّذِي هُوَ خَيْرٌ مِنْهَا وَكَفِّرْ عَنْ يَمِينِكَ» [۳٩].

«هر وقت که (بر انجامِ عملی) سوگند خوردی و بعد، عمل به غیرِ آن را بهتر دیدی، آن عملِ بهتر را انجام بده و برای سوگندت کفّاره بپرداز».

«... وَإِنِّى وَاللَّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ لاَ أَحْلِفُ عَلَى يَمِينٍ فَأَرَى غَيْرَهَا خَيْرًا مِنْهَا، إِلاَّ كَفَّرْتُ عَنْ يَمِينِى ، وَأَتَيْتُ الَّذِى هُوَ خَيْرٌ» [۴۰].

«... و من سوگند به خدا -اگر خدا بخواهد- هیچ گاه سوگند نخواهم خورد مگر اینکه اگر عملی غیر از آن را بهتر ببینم، برای سوگند کفّاره می‌دهم و عملی را که بهتر است انجام می‌دهم».

این حدیثِ شریف و حدیثِ قبل از آن بر این دلالت می‌کنند که اگر کسی بر انجام یا ترکِ عملی سوگند بخورد در حالی که شکستنِ آن بهتر از عمل به آن باشد، مستحب است که سوگندش را بشکند و کفّاره بر او لازم می‌شود [۴۱].

اگر سوگند بر انجامِ عملِ حرام یا ترکِ عملِ واجبی باشد، در این صورت نقض و شکستنِ آن، واجب است زیرا عمل به خلافِ سوگند به وسیله‌ی عملی واجب صورت می‌گیرد و عمل به واجب، واجب است و عملِ حرام را باید ترک کرد و به عبارتِ دیگر این عمل نیز واجب است.

[۳۸] الـمغنی: ج ۸، ص ۶۸۲ – ۶۸۳. [۳٩] جامعِ ترمذی: ج ۵، ص ۱۲۶. [۴۰] صحیحِ مسلم به شرحِ نووی: ج ۱۱، ص ۱۰٩-۱۱۰. [۴۱] صحیحِ مسلم به شرحِ نووی: ج ۱۱، ص ۱۰۸.