هدایتِ احادیث و اقوالِ فوق
ظاهریان با این احادیثِ نبویِ شریف و اقوالِ صحابه استدلال کردهاند کسی که نذر بکند و قبل از وفای به آن بمیرد، نذرش خواه نماز باشد یا روزه یا حج یا عمره یا اعتکاف یا ذکر و هر عملِ نیکِ دیگری مانندِ اینها، ولیِّ او باید آن را قضا نماید و اگر ولیِّ میّت از ادای نذرِ او خودداری کرد باید از سرمایهی میّت کسی را اجیر کرد تا نذرِ او را که به عنوانِ دِیْنِ خداوند محسوب میگردد، ادا نماید [۱۰۳].
حنبلیان هم از احادیثِ نبوی که ذکر کردیم همانندِ ظاهریان استدلال کردهاند و در کتاب «الـمغنی» نوشتهی ابن قدامهی حنبلی آمده است که: «اگر کسی، حجّی یا روزهای یا صدقهای یا آزاد کردن بردهای یا اعتکافی یا نمازی یا عبادتی غیر اینها را نذر کند و قبل از ادای آن بمیرد، ولیِّ او میتواند به جایش آن را ادا نماید.
از امام احمد در موردِ نذر نماز روایت شده که به جای مرده، نماز خوانده نمیشود زیرا هیچگاه برای نماز بَدَل و جانشینی پیدا نمیشود ولی در موردِ سایرِ اعمال، جایز است که ولیِّ مرده به جای او آن را انجام دهد البتّه این کار بر او واجب نیست بلکه به دلیلِ نسبت با مرده و از جهت احساس و بخشش، انجامِ آن مستحب میباشد. ابن قدامه برای نظر حنبلیان در این مورد به احادیث وارد شده دربارهی وفای به نذرِ روزه و حج و نذرِ مطلق، توسطِ ولیِّ مرده یا وارثِ او استدلال کرده و سپس، گفته است مواردِ غیر از آنچه که در این احادیث آمده نیز همانندِ آنها در نظر گرفته میشود و نهایتاً گفته است که ولیِّ مرده بهتر است که نذرِ او را ادا نماید ولی اگر کسی غیرِ ولیّ، آن را ادا کرد نیز قابلِ قبول است [۱۰۴].
[۱۰۳] الـمحلی: نوشتهی ابن حزم، ج ۸، ص ۲۸. [۱۰۴] الـمغنی: ج ٩، ص ۳۲.