احکام سوگند و نذر

آیا سوگند مکروه است؟

بعضی از مردم می‌گویند که سوگند یاد کردن، کلّاً مکروه است و با توجّه به این آیه مطلقاً ناپسند است:

﴿وَلَا تَجۡعَلُواْ ٱللَّهَ عُرۡضَةٗ لِّأَيۡمَٰنِكُمۡ﴾[البقرة: ۲۲۴].

«و خدا را آماجِ سوگندهای خویشتن نکنید».

ولی این نظر به این خاطر که پیامبر جسوگند یاد می‌کرد، مردود است. از صیغه‌ها و جمله‌های مخصوصِ قسم، آن‌هایی هستند که در قسمتِ قبل گفتیم و نیز این سوگند پیامبر جکه فرمود:

«يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ وَاللَّهِ لَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعْلَمُ لَبَكَيْتُمْ كَثِيرًا ، وَلَضَحِكْتُمْ قَلِيلاً» [۴].

«ای امّتِ محمّد، قسم به خدا که اگر آنچه را که من می‌دانم، شما هم می‌دانستید، بسیار گریه می‌کردید و کم می‌خندیدید».

اگر سوگند خوردن مکروه بود پیامبر جبیشتر از هر کسِ دیگری از آن دوری می‌کرد، بلکه سوگند به خدا تعظیم و بزرگداشتِ او است و در آن برای حالف، اجر و پاداشِ نیک می‌باشد. و امّا معنای این آیه‌ی شریفه که می‌فرماید:

﴿وَلَا تَجۡعَلُواْ ٱللَّهَ عُرۡضَةٗ لِّأَيۡمَٰنِكُمۡ﴾[البقرة: ۲۲۴].

«و خدا را آماجِ سوگندهای خود نکنید».

این است که سوگندهایتان به خدا را، سدّ راهتان در نیکوکاری و تقوا و اصلاحِ بینِ مردم نگردانید، به این صورت که، کسی به خدا سوگند بخورد که فلان عملِ خیر یا تقوا یا نیکی را انجام ندهد سپس به دلیلِ این سوگند از کارِ نیکی که بر انجام ندادنِ آن سوگند خورده امتناع ورزد تا آن را نشکند. پس آیه‌ی فوق از این کار نهی کرده است [۵].

[۴] صحیح بخاری به شرح عسقلانی: ج ۱۱، ص ۵۱٩. [۵] الـمغنی: ج ۸، ص ۶٧٩.