احکام سوگند و نذر

احادیث و اقوالِ روایت شده در موردِ این موضوع

درباره‌ی موضوعی که ما می‌خواهیم بحث کنیم یعنی «کسی که می‌میرد و بر او نذری است» و اینکه حکمِ این نوع نذر چیست احادیثِ نبویِ شریف و اقوالی از صحابه روایت شده است؛ از این احادیث به چند حدیثِ زیر اشاره می‌کنیم:

الف- امام بخاری حدیثی از ابن عبّاس نقل کرده که می‌گوید: «سعید بن عباده‌ی انصاری در مورد نذری که بر مادرش بود ولی قبل از وفای به آن فوت کرده بود از پیامبر جسؤال نمود و ایشان در جواب به او فرمودند که نذر را به جای مادرش ادا کند و بعد از آن، این کار تبدیل به یک سنّت گشت». [٩۸]

ب– باز امام بخاری از ابن عبّاس روایت کرده است که گفت: «مردی نزدِ پیامبر جآمد و به او عرض کرد: «خواهرم نذر کرد که حج کند ولی (قبل از ادایِ آن) مرد». پیامبر جفرمود:

«اگر دِیْنی بر گردنِ او بود تو می‌پرداختی؟» جواب داد: بلی. پیامبر جفرمود:

«فَاقْضِ اللهَ فَهُوَ أحَقُّ بِالْقَضَاءِ» [٩٩].

«پس (دِیْنِ) خدا را قضا کن زیرا دِیْنِ خدا شایسته‌تر است برای ادا کردن».

ج-و باز بخاری از ابن عمربروایت کرده است که به زنی که مادرش بر خود واجب کرده بود که میزانِ معیّنی نماز بخواند و قبل از وفای به آن از دنیا رفته بود، گفت: «به جای او نماز بخوان». گفته‌ی ابن عبّاس نیز همانند گفته‌ی ابن عمرباست [۱۰۰].

د– و ابوداود و بیهقی از ابن عبّاس نقل کرده‌اند که گفت: «زنی به یک سفرِ دریایی رفت. در راه نذر کرد که اگر خداوند، او را نجات دهد، یک ماه روزه بگیرد ولی او قبل از اینکه روزه بگیرد مُرد، در نتیجه دختر یا خواهرش پیش رسول الله جآمد [و در موردِ او از ایشان سؤال نمود] و پیامبر جبه او فرمود که به جای او روزه بگیرد» [۱۰۱].

ه‍- و ابن حزم از حضرت عایشه -امّ المؤمنین- روایت کرده است که بعد از مرگِ برادرش به جای او اعتکاف کرد و از عبیدالله بن عبدالله بن عطبه نیز روایت کرده که مادرش نذر کرد که اعتکاف نماید ولی قبل از اینکه اعتکاف کند مُرد پس ابن عبّاس گفت: «به جای مادرت اعتکاف کن» [۱۰۲].

[٩۸] صحیحِ بخاری به شرحِ عسقلانی: ج ۱۱، ص ۵۸۳، و این قسمتِ حدیث که می‌فرماید «و بعد از آن، این کار تبدیل به سنت گشت» عبارت «زهری» یعنی راوی حدیث است و معنای آن، این است که قضا کردن از نظر شرعی بر دوشِ وارث گذاشته شد چه در حالت وجوب و چه در حالت نَذْب. مرجع سابق، ج ۱۱، ص ۵۸۴. [٩٩] صحیحِ بخاری به شرحِ عسقلانی: ج ۱۱، ص ۵۸۴. [۱۰۰] صحیحِ بخاری به شرحِ عسقلانی: ج ۱۱، ص ۵۸۳. [۱۰۱] سننِ ابوداود: ج ٩، ص ۱۳۵، سنن بیهقی: ج ٩، ص ۸۵. [۱۰۲] الـمحلی: نوشته‌ی ابن حزم، ج ۸، ص ۲۸-۲٩.