تدبر در قرآن

فهرست کتاب

ارتباط بین آیات:

ارتباط بین آیات:

مثال اول: درباره‌ی سوره‌ی فاتحه، قرطبیصگفته است: «الله تعالی بعد از: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢[الفاتحة: ٢]. خود را به: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣[الفاتحة: ۳]. «بسیار رحمت کننده‌ی دائماً رحمت کننده» وصف می‌فرماید؛ زیرا خود را به ﴿رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَوصف نموده که بیانگر ایجاد خوف و خشیۀ می‌باشد و آن را قرینه‌ی ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣[الفاتحة: ۳]. می‌کند که کامل بودن رغبت ایجاد کردن را می‌رساند؛ بدین وسیله صفاتی از وی که ترس ایجاد می‌کند و صفاتی که تشویق ایجاد می‌کند را کنار یکدیگر گذاشته تا کمکی باشد برای بهتر شدن اطاعت از وی و خودداری از [مسائل نهی شده]» [۴۳۰].

مثال دوم: در سوره بقره این قول – تعالی – وجود دارد: ﴿إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ وَٱلۡفُلۡكِ ٱلَّتِي تَجۡرِي فِي ٱلۡبَحۡرِ بِمَا يَنفَعُ ٱلنَّاسَ وَمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مِن مَّآءٖ فَأَحۡيَا بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٖ وَتَصۡرِيفِ ٱلرِّيَٰحِ وَٱلسَّحَابِ ٱلۡمُسَخَّرِ بَيۡنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ ١٦٤ وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَندَادٗا يُحِبُّونَهُمۡ كَحُبِّ ٱللَّهِۖ [البقرة: ١٦٤-١٦٥]. ترجمه: «به راستی در آفرینش آسمان‌ها و زمین و [در پی یکدیگر] آمد و رفتِ شب و روز و کشتی‌ای که در دریا برای بهره‌وری مردم روان است و در آنکه الله از آسمان آب باراند، آنگاه زمین را پس از پژمردنش با آن بخشید و در آن از هر جنبنده‌ای پراکند و در گرداندن بادها و ابرِ مسخّر بین آسمان و زمین برای گروهی که خرد می‌ورزند، نشانه‌هایی است * و از مردمان کسانی هستند که به جای الله همتایانی را [برای او] بر می‌گیرند که آن‌ها را مانند دوست داشتن الله دوست دارند»، قرطبی/در این باب گفته است: «الله – سبحانه و تعالی – در آنچه در این آیه بیان فرموده، دلیلی بر وحدانیت، قدرت و عظمت توانائی خودش می‌باشد؛ و بیان می‌فرماید: با وجود تمامی این آیات – که خداوند بر آن‌ها حاکم و چیره بر تمامی انسان‌هاست - افرادی برای الله شریک قرار می‌دهند» [۴۳۱].

و سعدی/در این‌باره گفته است: «آیا نیکوتر از ارتباط بین این آیه با [آیات] قبل از آن وجود دارد، الله تعالی وحدانیت خود را بیان و واضح کرده و با دلیلی قاطع و برهانی روشن بسوی علم الیقین سوق می‌دهد، و هرگونه شکی را بر طرف می‌گرداند، در این هنگام متذکر می‌شود: با وجود این بیان کامل بعضی از مردم غیر الله را برای الله شریک می‌گیرند» [۴۳۲].

[۴۳۰] الجامع لأحکام القرآن ۱/۱۳۹، ابن کثیر آن را تصدیق کرده و در تفسیرش بیان می‌دارد، ۱/۵۰. [۴۳۱] الجامع لأحکام القرآن ۲/۲۰۳. [۴۳۲] تیسیر الکریم الرحمن ۱/۱۲۱.