فضیلت نمازهای سنت راتبه
در فضیلت نمازهای سنت راتبه احادیثی روایت شده است؛ بعضی از آن‌ها در فضیلت سنت‌های راتبه به طور کلّی و بعضی در فضیلت بعضی از آن‌هاست. این احادیث عبارتند از:
الف) آنچه از ام حبیبهلروایت است که می‌گوید: شنیدم که پیامبر جفرمودند: «هیچ مسلمانی نیست که هر روز دوازده رکعت به غیر از نمازهای فرض، تطوع بخواند [۱۳]؛ مگر اینکه خداوند برای او در بهشت خانه‌ای می‌سازد (یا: مگر اینکه خانه‌ای در بهشت برای او ساخته می‌شود)». تخریج مسلم.
در سنن ترمذی و نسایی تفسیر این دوازده رکعت این گونه آمده است: «چهار رکعت قبل از ظهر، دو رکعت بعد از ظهر، دو رکعت بعد از مغرب، دو رکعت بعد از عشا و دو رکعت قبل از صبح» [۱۴].
گویم: این حدیث دلیل بر مستحب بودن پایداری بر دوازده رکعت سنت در هر روز است.
کسی که بر این سنت‌های راتبه محافظت کند، در فضیلت مذکور در این حدیث داخل می‌شود؛ چـون او قـطعاً در هر روز دوازده رکـعت و بـیشتر از آن می‌خواند.
پس در حدیث فضیلت محافظت بر سنت‌های راتبه به طور کلّی است و آنچه در حدیث ذکر شده است، خاص می‌باشد؛ و الله اعلم.
خواندن سنت‌های راتبه از پیامبر جنیز ثابت شده است، پس فعل و گفتۀ ایشان جدر اینجا با هم جمع شده است.
ب) از ابن عمربروایت است که می‌گوید: «از پیامبر جده رکعت را حفظ کردم: دو رکعت قبل از ظهر، دو رکعت بعد از آن، دو رکعت بعد از مغرب در خانه‌اش، دو رکعت بعد از عشا در خانه‌اش و دو رکعت قـبل از نماز صبح و آن ساعتی بود که به کسی اجازۀ دیدار با وی داده نمی‌شد. حـفصـه بـه مـن گفتـه اســت: هرگاه مـؤذن اذان سر می‌داد و صبح فرا می‌رسید، پـیامبـر جدو رکعت نماز می‌خواند».
در روایتی نزد بخاری و مسلم به همین صورت با زیادی: «و دو سجود [یعنی رکعت] بعد از جمعه» آمده است.
در روایتی نزد مسلم آمده است: «و اما مغرب و عشا و جمعه با پیامبر جدر خانه‌اش نماز خواندم».
در روایت ترمذی آمده است: «از پـیامبر جده رکعت حفظ کردم که در شبانه روز می‌خواند» [۱۵].
[۱۳] این دوازده رکعت به: «چهار رکعت قبل از ظهر...» تفسیر شده است؛ همان گونه که در روایت ترمذی و نسایی می‌آید. بعضی گفته‌اند که این لفظ در حدیث، ادراج [یعنی افزوده] شده است و این گفته، دلیل صحیحی ندارد و اصل بر این است که آنچه در حدیث روایت شده، جزو حدیث است و اختلاف تنها دلیلی بر افزوده شدن نیست و اختلاف در اینجا هیچ اشکالی ندارد؛ پس قرائن این حدیث، دلیل بر ثابت بودن این افزوده شدن در حدیث است. [۱۴] این حدیث، صحیح است. تخریج مسلم در (کتاب صلاة المسافرین، باب فضل السنن الراتبة قبل الفرائض وبعدهن وبیان عددهن، حدیث شمارۀ ۷۲۸) واین حدیث لفظ اوست و تخریج دارمی در سنن (۱/۳۳۵) و ابوداود در (کتاب الصلاة، باب تفریع أبواب التطوع ورکعات السنة، حدیث شمارۀ ۱۲۵۰، ۱/۴۸۶-عون)؛ همۀ آن‌ها بدون این روایتی که تفسیر شده می‌باشد. لفظ کامل آن نزد نسایی در (قیام اللیل، باب ثواب من صلي في الیوم والليلة ثنتي عشرة ركعة، ۳/۲۶۲) و ترمذی در (کتاب الصلاة، باب ما جاء فیمن صلي في یوم وليلة ثنتي عشرة ركعة، حدیث شمارۀ ۴۱۵، ۱/۳۱۹-تحفة) و حاکم (۱/۳۱۱) و آن را با شرط مسلم صحیح دانسته است و در سند آن راویانی هستند که مسلم از آن‌ها روایت نکرده است! و ابن حبان (۶۱۴-موارد) نیز آن را صحیح دانسته است. توجه: در روایت دیگری «و دو رکعت قبل از عصر» آمده است و آن هم به جای «و دو رکعت بعد از عشا» و محفوظ از این روایت‌ها آنچه است که ما ثابت دانسته‌ایم و روایت دیگر یعنی «و دو رکعت قبل از عصر» شاذ می‌باشد. [۱۵] این حدیث، صحیح است. تخریج بخاری در چندین جا؛ در (کتاب التهجد، باب الرکعتین قبل الظهر، حدیث شمارۀ ۱۱۸۰) و این لفظ حدیث اوست و نیز در (باب التطوع بعد المكتوبة، حدیث شمارۀ ۱۱۷۲) و زیادی در حدیث از لفظ اوست و در (باب ما جاء في التطوع مثني مثني، حدیث شمارۀ ۱۱۶۵) و در (کتاب الجمعة، باب الصلاة بعد الجمعة، حدیث شمارۀ ۹۳۷)، و تخریج مسلم در (کتاب صلاة المسافرین، باب فضل السنن الراتبة قبل الفرائض وبعدهن وبیان عددهن، حدیث شمارۀ ۷۲۹) وتخریج ترمذی در (کتاب الصلاة باب ما جاء أنه یصلیهما في البیت، حدیث شمارۀ ۴۳۴، ۱/۳۳۰-تحفة) وتخریج مالک در موطأ محمد (۲۹۶) و با زیادی: «بعد از جمعه در مسجد نماز نمی‌خواند تا اینکه روانه می‌شد و دو سجده انجام می‌داد.»، موطأ اللیثی (۱/۱۸۰-تنویر) و طحاوی در شرح معانی الآثار (۱/۳۳۶) و دارمی (۱/۱۲۵۲، ۱/۴۸۶-عون)؛ مانند آنچه در موطأ محمد است و تخریج نسایی در (کتاب الإقامة، باب الصلاة بعد الظهر، ۲/۱۱۹) و ن.ک: جامع الأصول، ۶/۴.