تعداد رکعات نماز ضحی و کیفیت آن
برای یک فرد مسلمان مشروع است که نماز ضحی را دو رکعت یا چهار رکعت یا شش رکعت یا هشت رکعت یا دوازده رکعت بخواند.
اگر بخواهد نماز ضحی را دو رکعت دو رکعت بخواند:
یا اینکه نماز ضحی را دو رکعت بخواند. دلیل آن حدیث ابوذرساست که گوید: پیامبر جفرمودند: «بر هر یک از مفاصل استخوان‌های شما صدقه‌ای است... (دنبالۀ حدیث و در آن:) و از آن دو رکـعت نـمازی کـه از نـماز ضحی می‌خواند کفایت می کند». تخریج مسلم [۱۵۳].
یا اینکه نماز ضحی را چهار رکعت بخواند. دلیل آن حدیث ابو درداء و ابـوذر باسـت کـه می‌گویند: پیامبر جفرمود، خداوندأمی‌فرمایند: «فرزند آدم! برای من در اوّل روز چهار رکعـت نماز بـخوان، تا تو را در آخر آن روز کفایت کنم!». تخریج ترمذی(۴).
یا اینکه نماز ضحی را شش رکعت بخواند. دلیل آن حدیث انس بن مالکساست که گوید: «پیامبر جضحی را شش رکعت می‌خواند». تخریج ترمذی در الشمائل(۱ [۱۵۴].
یا اینـکه نمـاز ضحی را هشـت رکعت بخوانـد. دلیـل آن حدیـث ام‌هانیلاسـت که می‌گویـد: «وقتـی که سال فتح مکه بود، نزد پیامبر جآمد و او در بالاتـرین جـای مکـه قرار داشت، پیامبر جمشغول غسل کردن بـود، آنگاه فاطمـه او را پـوشانـد، سپـس پیـراهـن خـود را برداشت و آن را دور خود پیچیـد و هشـت رکعـت سنـت ضحی خـواند [۱۵۵]». تـخریج بخاری و مسلـم [۱۵۶].
یا اینکه نماز ضحی را دوازده رکعت بخواند. دلیل آن حدیث ابو درداءساست که می‌گوید: پیامبر جفرمودند: «کسی که نماز ضحی را دو رکعت بخواند، از جملۀ غفلت کنندگان نوشته نمی‌شود و کسی که چهار رکعت بخواند، از جملۀ عبادت کنندگان نوشته می‌شود و کسی که شش رکعت بخواند، در آن روز کفایت می‌شود و کسی که هشت رکعت بخواند، خداوند او را از جملۀ پرهیزکاران می‌نویسد و کسی که دوازده رکعت بخواند، خانه‌ای برایش در بهشت ساخته می‌شود و روز و شبی نیست، مگر اینکه خداوند منتی دارد که بر بندگانش صدقه می‌کند و خداوند هیچ منتی را بر کسی از بندگانش بهتر از اینکه ذکر خود را به او الهام کند، نگذاشته است. تخریج طبرانی [۱۵۷].
گویم: بنا به احادیثی که ذکر شد سخن کلّی عایشهل برداشت می‌شود، وقتی که معـاذ از او سؤال کـرد: پیامبر جچنـد رکعت نماز ضـحی مـی‌خوانـد؟ گـفـت: «چهار رکعت، و بـر آن بـه انـدازه‌ای که خدا می‌خواست می‌افزود». تخریج مسلم [۱۵۸].
یا اینکه نماز ضحی را دو رکعت دو رکعت بخواند. دلیل آن عموم فرمودۀ پیامبر جاست که می‌فرماید: «نماز شب و روز دو رکعت دو رکعت است» [۱۵۹].
برای هر فرد مسلمان جایز است که نماز ضحی را چهار رکعت پی در پی بخواند،همانند نماز چهار رکعتی؛ و دلیل آن اطلاق لفظ احادیث وارده است، مانند آنچه که از پیامبر ج‌آمده است که می‌فرماید: خداوندأمی‌فرمایند: «ای فرزند آدم! برای من در اوّل روز چهار رکعت نماز بخوان!» و مانند فرمودۀ پیامبر ج: «و کسی که چهار رکعت بخواند، از جمله عبادت کنندگان محسوب می‌شود»؛ والله اعلم.
[۱۵۳. و۴- کمی پیش‌تر به این دو حدیث اشاره شد. [۱۵۴] این حدیث، صحیح لغیره است. تخریج ترمذی در (کتاب الشمائل، باب صلاة الضحى، حدیث شمارۀ ۲۷۳) آلبانی این حدیث را در مختصر الشمائل المحمدية (ص۱۵۶) صحیح لغیره دانسته و شواهد و طرق آن را در إرواء الغلیل (۲/۲۱۶) ذکر کرده است. [۱۵۵] در این حدیث رَدّی است بر کسانی که ادعا دارند این نماز فتح بوده است نه نماز ضحی؛ (ن.ک: زاد المعاد،۳/۴۱۰، عون المعبود،۱/۴۹۷). [۱۵۶] این حدیث، صحیح است. تخریج بخاری در جاهایی از کتابش، از جمله در (کتاب التهجد، باب صلاة الضحى في السفر، حدیث شمارۀ ۱۱۷۶) و مسلم در (کتاب الحیض، باب تستر المغتسل بثوب و نحوه، حدیث شمارۀ ۳۳۶) و این لفظ حدیث اوست. (ن.ک: جامع الأصول، ۶/۱۱۰). [۱۵۷] هیثمی در مجمع الزوائد (۲/۲۳۷) این حدیث را ذکر کرده و گفته است: «طبرانی در الکبیر آن را روایت کرده و در سندش موسى بن یعقوب زمعی است که ابن معین و ابن‌حبان او را ثقه دانسته‌اند و ابن مدینی و دیگران، او را ضعیـف دانسته‌اند و بقیۀ راویان سند این حدیث، ثقه هستند». گویم: موسى بن یعقوب صدوق است و حفظ او بد است [سیئ الحفظ]؛ همان‌گونه که در التقریب (ص ۵۵۴) ذکر کرده است و بزار در کشف الأستار (۲/۳۳۴) روایتی از ابوذر تخریج کرده که شاهدی برای این حدیث است. و منذری آن را در الترغیب ذکر کرده و آلبانی حدیث ابودرداء و ابوذر را در صحیح الترغیب والترهیب (۱/۲۷۹) حسن دانسته است. * گویم: آلبانی این حدیث را در ضعیف الترغیب والترهیب ۱/۲۰۵ (چاپ المعارف) و همچنین سلسلۀ ضعیفه حدیث شمارۀ ۶۴۳۵ (چاپ المعارف) ضعیف دانسته است و حدیث ابودرداء و ابوذر مذکور که آلبانی آن را حسن دانسته حدیث دیگری است که در مبحث پیش ذکر شد. (مترجم). [۱۵۸] این حدیث، صحیح است. تخریج مسلم در (کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب استحباب صلاة الضحى و أن أقلها رکعتان وأکملها ثمان رکعات و أوسطها أربع رکعات أو ست والحث على المحافظة علیها، حدیث شمارۀ ۷۱۹). [۱۵۹] این حدیث، صحیح است. تخریج آن گذشت، ن.ک: مسألۀ دوّم در (۲-۲-۲). تـوجه: روایـت دیگری از حدیـث ام هانی که قبلاً به آن اشاره شد، بـا ایـن لفظ آمده است: «پیامبر جنماز سنت ضحی را هشت رکعت خواندند؛ بین هر دو رکعت سلام می‌گفتند». اصل حدیث ام هانیلدر صحیح بخاری و مسلم می‌باشد ولی با لفظ دیگری آمده است. ابوداود در (کتاب الصلاة، باب صلاة الضحى، حدیث شمارۀ ۱۲۳۴، ۲/۲۳۴) آن را با همین لفظ تخریج کرده است. در سند آن، عیاض بن عبدالله است و کسی که از او روایت می‌کند، عبدالله بن وهب است؛ ابو‌حاتم راجع به عیاض می‌گوید: «قوی نیست». و ابن حبان اسمش را در الثقات ذکر کرده است. و شاجی می‌گوید: «ابن وهب از او احادیثی روایت می‌کند که در آن اشکال وجود دارد». و یحیى ابن معین می‌گوید: «ضعیف الحدیث است». و ابوصالح می‌گوید: «او استوار و راست قدم است، در مدینه شأن بزرگی دارد، در حدیثش چیزی است [یعنی: در روایت او اشکال و ضعف است که در صورت تفرد قبول نمی‌شود]». و بخاری می‌گوید: «منکر الحدیث است». (تهذیب التهذیب، ۸/۲۰۱). گویم: ابن وهب این حدیث را از عیاض روایت می‌کند و ظاهر این شخص به گونه‌ای است که احتمال تفردش نیست و این لفظ به آن متفرد شده است؛ والله اعلم. آلبانی در تعلیقش بر صحیح ابن خزیمه (۲/۲۳۴) این حدیث را با همین لفظ ضعیف دانسته و در تمام المنة (ص۲۵۸- ۲۵۹) به طور مفصل دربارۀ علّت آن سخن گفته است.