نمازهای سنت در احادیث صحیح نبوی

حکم دو رکعت نماز طواف

دو رکعت نماز طواف برای هر هفت بار طواف کردن واجب است.

دلیل آن چنین است:

فرمودۀ خداوندأ: ﴿وَإِذۡ جَعَلۡنَا ٱلۡبَيۡتَ مَثَابَةٗ لِّلنَّاسِ وَأَمۡنٗا وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ مُصَلّٗىۖ وَعَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيۡتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡعَٰكِفِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ ١٢٥﴾[البقرة: ١٢٥] «و آن ‌گاه که کعبه را جای بازگشت مردمان و محل امنی قرار دادیم و مقام (جایگاه ایستادن) ابراهیم را نمازگاهی برای خود قرار دهید و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم [یا: به عهدۀ ابراهیم واسماعیل واگذار کردیم] که خانه‌ام را برای طواف کنندگان و اعتکاف کنندگان و رکوع و سجده کنندگان، پاک سازی کنید».

پس فرموده‌اش: ﴿وَٱتَّخِذُواْ...﴾امر است و امر هم دلیل بر وجوب است.

اگر گفته شود: امر به قرار دادن کلّی تر از دو رکعت طواف یا قرار دادن قبله یا اِدّعاهای دیگر است [۳۳۳]؟

در جواب گوییم: دلیل بر اینکه مقصود از (قرار دادن) برای دو رکعت نماز طواف می‌باشد، چیزی است که جابرسدر حدیثی طولانی از چگونگی حج پیامبر جروایت می‌کند و می‌گوید: «... سپس به سوی مقام ابراهیم÷رفت، پس تلاوت کرد: ﴿وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ مُصَلّٗى﴾، آنگاه مقام ابراهیم را در میان خودش و کعبه قرار داد...، در آن دو رکـعت: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ﴾و ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾می‌خواند». تخریج مسلم [۳۳۴].

از عمرو بن دینار روایت است که ‌گوید: از ابن عمر راجع به شخصی که برای عمره‌اش دور خانۀ خدا طواف کرده باشد و بین صفا و مروه طواف نکرده باشد سؤال کردیم که آیا جایز است با همسرش نزدیکی کند؟ گفت: «پیامبر جآمدند و هفت بار طواف کردند و پشت مقام ابراهیم نماز خواندند و بین صفا و مروه طواف کردند. و رسول الله برای شما الگوی نیکی است». تخریج بخاری [۳۳۵].

بنابراین آن دو رکعت نماز پیامبر جپشت مقام ابراهیم بعد از طواف و تلاوت این آیه توسط او، دلیل بر وجوب این دو رکعت است؛ چون نماز او بیان مجملی از امری است که در آیۀ ﴿وَٱتَّخِذُواْ...﴾به آن اشاره شده است و بیان مجمل واجبی، حکم آن را می‌گیرد [۳۳۶].

امّا دلیل اینکه برای هر هفت بار طواف، دو رکعت نماز خوانده می‌شود، عمل پیامبرجاست.

نافع می‌گوید: «ابن عمرببرای هر هفت بار طواف دو رکعت نماز می‌خواند». تخریج بخاری به طور معلق [۳۳۷].

اسماعیل بن اُمَیه می‌گوید: «به زهری گفتم: عطاء می‌گوید: برای دو رکعت طواف نماز فرض کافی است؟ گفت: سنت بهتر است، پیامبر جهیچ‌ وقت هفت بار طواف نکرده‌اند، مگر اینکه بعد از آن دو رکعت نماز بخوانند». تخریج بخاری به طور معلق [۳۳۸].

[۳۳۳] ن.ک: فتح الباری، ۱/۴۹۹. [۳۳۴] این حدیث، صحیح است. تخریج مسلم در (کتاب الحج، باب حجة النبي ج، حدیث شمارۀ ۱۲۱۸). [۳۳۵] این حدیث، صحیح است. تخریج بخاری در (کتاب الصلاة، باب قول الله تعالى: ﴿وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ مُصَلّٗى﴾، حدیث شمارۀ ۳۹۵) و در جاهای دیگری نیز آن را تخریج کرده است. [۳۳۶] ن.ک: نیل الأوطار، ۵/۱۲۵. [۳۳۷] تخریج بخاری با صیغۀ معلق و مجزوم در (کتاب الحج، باب جلسبوعه رکعتین، فتح الباری، ۳/۴۸۴) و عبد الرزاق در المصنف به همین صورت با سند روایت کرده است (۵/۶۰ زیر شمارۀ ۹۰۰۰، ۵/۶۴ زیر شمارۀ ۹۰۱۲) و ابوالقاسم بغوی در الجعدیات (مسند علی بن الجعد، ص۲۶۶، زیر شمارۀ ۱۷۵۴) آن را نیز با سند روایت کرده است. و ن.ک: تغلیق التعلیق، ۳/۷۶. [۳۳۸] تخریج بخاری با صیغۀ معلق و مجزوم در (کتاب الحج، باب صلى النبي جلسبوعه رکعتین، فتح الباری، ۳/۴۸۴) و عبدالرزاق در المصنف به همین صورت با سند روایت کرده است (۵/۵۹، زیر شمارۀ ۸۹۹۰). و ن.ک: تغلیق التعلیق، ۳/۷۶.