کسی که نماز وتر را فراموش کند یا اینکه به خواب رود
دربارۀ کسی که از نماز شبش به خواب رفته باشد و نیت داشته آن را بخواند، گفتۀ ابو درداءسآمده است: «کسی که به بستر خود بیاید و نیت داشته باشد که شب بیدار شود و نماز بخواند، آنگاه چشمانش بر او غلبه کند تا اینکه صبح بیدار شود، برایش آنچه که نیت کرده است نوشته می‌شود و خوابش صدقه‌ای از طرف پروردگارشأبرای اوست». تخریج نسایی و ابن ماجه [۱۲۳].
این اثر، هرچند که موقوف است اما در حکم مرفوع است.
برای هر مسلمانی که از نماز وترش به خواب رفته و یا دردی بر او غلبه کرده و یا مشکلی برایش پیش آمده است، خواندن آن نماز در روز برای او مشروع است [۱۲۴]. و او بین تعداد رکعاتی که می‌خوانده، مُخَیر است به دو صورت بخواند:
اوّل: وترش را همان طور که قبلاً خوانده است، بخواند.
این مطلب از فرمودۀ پیامبر جدر حدیث ابو سعید خدریسبرداشت می‌شود که می‌گوید: پیامبر جفرمودند: «کسی که از نماز وترش به خواب رفت یا فراموش کرد، آن را وقتی که به یاد آورد، بخواند». تخریج ابوداود و ترمذی [۱۲۵].
دوّم: در روز دوازده رکعت نماز بخواند.
این مطلب، همان چیزی است که عایشهلاز فعل پیامبر جنقل کرده است؛ آنجا که می‌گوید: «اگر خواب یا بیماری، پیامبر جرا از خواندن نماز شب باز می‌داشت، در روز دوازده رکعت نماز می‌خواند». تخریج مسلم [۱۲۶].
[۱۲۳] این اثر، صحیح است. تخریج نسایی در (کتاب قیام اللیل وتطوع النهار، باب من أتى فراشه وهو ینوي القیام فنام، ۳/۲۵۸) و ابن خزیمه (۲/۱۹۵- ۱۹۷، حدیث شمارۀ ۱۱۷۲ – ۱۱۷۵) و ابن حبان (۶/۳۲۳، حدیث شمارۀ ۲۵۸۸- الإحسان). آلبانی این حدیث را در إرواء الغلیل (۲/۲۰۴، حدیث شمارۀ ۴۵۴) صحیح دانسته و گفته است: «مثل اینکه موقوف بودن آن صحیح‌تر می‌باشد ولی در معنای مرفوع است؛ چون چنین گفته‌ای از جهت رأی گفته نمی‌شود [یعنی از جهت فهم و اجتهاد شخصی نمی‌باشد]؛ همان گونه که نمایان است». گویم: این امر همان گونه است که آلبانی: گفته است و محقق جامع الأصول (۶/۷۳) این حدیث را به طور مرفوع صحیح دانسته است و محقق الإحسان سند آن را خوب دانسته است. [۱۲۴] همچنین در صورتی که اذان صبح گفته شده و وقتی برای نماز وتر باشد می‌تواند در آن هنگام وترش را بخواند. دلیل بر آن اثری است کـه مـحمد بن منتشر روایـت مـی‌کـند کـه می‌گوید: «در مسجد عمرو بن شرحبیل بودم، اقامۀ نماز گفته شد و منتظر او (عمرو بن شرحبیل) شدند، وی آمد و گفت: من نماز وتر را می‌خواندم، محمد بن منتشر گفت: و از عبدالله (یعنی ابن مسعودس) سؤال شد: آیا بعد از اذان نیز نماز وتر است (یعنی می‌توان بعد از اذان صبح نماز وتر خواند)؟ گفت: آری و نیز بعد از اقامه...». تخریج نسایی (۱/۲۹۳، حدیث شمارۀ ۶۱۲ چاپ مكتب المطبوعات الاسلامية) و بیهقی (۲/۴۸۰-۴۸۱، حدیث شمارۀ ۴۳۱۲ چاپ دار الباز). و آلبانی سند این اثر را صحیح دانسته است؛ (ن.ک: ارواء الغلیل، تألیف آلبانی چاپ مکتب الاسلامي ۲/۱۵۶). گویم: در صورتی شخصی می‌تواند بعد از اقامه، نماز بخواند که مانند عمرو بن شرحبیل امام باشد و نماز بر پا نشده باشد و مردم منتظر او باشند یا اقامه گفته شده، ولی نماز به تأخیر افتاده باشد یا او در حال نماز وتر بوده و می‌تواند به نماز جماعت برسد. (مترجم). [۱۲۵] این حدیث، صحیح است. تخریج ابوداود در (کتاب الصلاة، باب في الدعاء بعد الوتر، حدیث شمارۀ ۱۴۳۱) و این لفظ حدیث اوست و تخریج ترمذی در (کتاب الصلاة، باب ما جاء في الرجل ینام عن الوتر أو ینساه، حدیث شمارۀ ۴۶۶) و ابن ماجه در (کتاب إقامة الصلاة والسنة فیها، باب من نام من وتر أو نسیه، حدیث شمارۀ ۱۱۸۸). این حدیث را علامه احمد شاکر در تحقیقش بر ترمذی و محقق جامع الأصول (۶/۶۰) صحیح دانسته‌اند. [۱۲۶] این حدیث، صحیح است. تخریج مسلم در (کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب جامع صلاة اللیل ومن نام عنه أو مرض، حدیث شمارۀ ۷۴۶) در جمله‌ای طولانی که این یک قسمت از آن است. و ن.ک: جامع الأصول (۶/۹۱-۹۶)؛ فتح الباری (۲/۴۸۰).