نمازهای سنت در احادیث صحیح نبوی

دو رکعت نماز بعد از وضو

برای یک شخص مسلمان مستحب است که بعد از وضو دو رکعت نماز بخواند. و دربارۀ این نماز فضیلت بزرگ و خیر بسیاری ثابت است؛ به شرط اینکه در آن دو رکعت، دل و صورت خود را به سوی خداوند کرده باشد.

از عقبه بن عامرسروایت است که می‌گوید: بر ما مسؤولیت مواظبت از شترها بود، نوبت من رسید و شبانگاه آن‌ها را بردم، پس به پیامبر جرسیدم و او در حالی که ایستاده بود برای مردم سخن می‌گفت، پس به این فرموده‌اش رسیدم:«هیچ مسلمانی نیست که وضو بگیرد و وضویش را خوب بگیرد، سپس بلند شود و دو رکعت نماز بخواند، در حالی که دل و صورت خود را متوجه خدا کرده باشد، مگر اینکه بهشت بر او واجب می‌گردد».گفت: پس گفتم: چقدر این خوب است! ناگهان شخصی که در کنارم بود گفت: آنچه قبل از این فرمود، بهتر بود. آنگاه نگاه کردم و عمر را دیدم؛ گفت: من چنـد لحظه پیش تـو را دیدم که آمـدی. [پیامبر ج]فرمود: «کسی از شما نیست که وضوی خویش را کامل بگیرد (یا:تمام کند) سپس بگوید: اَشهد اَن لا اِله اِلا الله و اَنَّ مُحَمَّدَاً عَبْدُ الله و رَسُوله، مگر اینکه هشت در بهشت به روی او باز می‌شود و از هر دری که بخواهد وارد می‌شود». تخریج مسلم [۱۶۴].

از حمران مولای [آزاد شده] عثمانسروایت است که دید عثمان بن عفان ظرف آبی درخواست کرد، پس بر دو کف خود سه بار پی در پی آب ریخت، آنگاه کف دستانش را شست، سپس کف دست راست خود را در ظرف کرد، پس مضمضه [گرداندن آب در دهان] و استنشاق [فرو بردن آب در بینی] کرد، بعد صورت خود را سه بار شست و دستانش را تا آرنج سه بار پی در پی شست، سپس سر خود را مسح کرد، پس از آن پاهایش را تا قوزک سه بار پی در پی شست، بعد گفت: رسول الله جفرموده است: «کسی که این چنین مثل وضوی من وضو بگیرد، و بعد دو رکعت نماز بخواند و در آن دو رکعت با خودش صحبت نکند، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود». تخریج بخاری و مسلم [۱۶۵].

این دو حدیث بر مستحب بودن دو رکعت نماز بعد از وضو دلالت دارند، با توجّه به اینکه فضیلت مذکور در حدیث مقید به فرمودۀ پیامبر جاست که می‌فرماید: «در حالی که دل و صورت خود را متوجه خدا کرده باشد»، و به فرموده‌اش: «در آن دو رکعت با خودش صحبت نکند» [۱۶۶].

همان‌ گونه که از پیامبر جدر حدیث دیگری به همین صورت ثابت است که در آخر آن می‌فرمایند: «... فریب نخورید» [۱۶۷].

[۱۶۴] این حدیث، صحیح است. تخریج مسلم در (کتاب الطهارة، باب الذکر المستحب عقب الوضوء، حدیث شمارۀ ۲۳۴). و ن.ک: جامع الأصول،۹/۳۷۲- ۳۷۴. [۱۶۵] این حدیث، صحیح است. تخریج بخاری در جاهایی از کتاب صحیحش، از جمله: (کتاب الوضوء، باب الوضوء ثلاثاً ثلاثاً، حدیث شمارۀ ۱۵۹). همچنین مراجعه شود به احادیث شمارۀ: (۱۶۰، ۱۶۴، ۱۹۳۴،۶۴۳۳). و تخریج مسلم در (کتاب الطهارة، باب صفة الوضوء وکماله، حدیث شمارۀ ۲۲۶). فایده: حافظ ابن حجر در فتح الباری (۱۱/۲۵۱) اشاره می‌کند که حمران از عثمان در این موضوع دو حدیث دارد: اول مقید به ترک سخن با خودش و آن هم به طور مطلق در دو رکعت نمازی که مقید به نماز فرض نیست و دیگری در نماز فرض با جماعت یا در مسجد بدون قید کردن سخن با خودش. [۱۶۶] فرموده‌اش ج: «در آن دو رکعت با خودش صحبـت نکنـد»: مقصـود از آن چیزهایی است که نفس، خودش با آن به گفتگو بپردازد و یک شخص بتواند آن را قطع کند [یا جلو آن را بگیرد]، چون فرموده‌اش ج:«صحبت نکند»؛ اقتضا می‌کند که آن از کسب خودش باشد و امّا آنچه از خطورات [مطالبی که به ذهن می‌رسد] و وسوسه‌هایی که به او هجوم می‌کنند ونمی‌تواند آن‌ها را دفع کند [یا جلو آن را بگیرد]، آن بخشودنی است. فتح‌الباری، ۱/۲۶۰۱). [۱۶۷] فرموده‌اش ج:«فریب نخورید [لا تغتروا]»؛ یعنی زیاد گناه نکنید بر اساس اینکه نماز گناهان را پاک می‌کند، چون نمازی که خداوند با آن گناهان را می‌بخشد نمازی است که خداوند آن را قبول کند و یک بنده چگونه می‌تواند بر آن آگاه باشد [یعنی: یک شخص چگونه می‌تواند بفهمد که آیا خداوند آن را قبول کرده است یا نه]. (فتح الباری،۱/۲۱۱). بخاری این قسمت اضافۀ حدیث را در روایت دیگری آورده که حافظ ابن حجر به آن اشاره کرده است؛ روایتی که در آن ذکر وضو و نماز فرض در جماعت یا در مسجد بدون قیدِ صحبت کردن با خودش آمده است و بخاری آن را در (کتاب الرقاق، باب قول الله تعالى: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِٱللَّهِ ٱلۡغَرُورُ ٥ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمۡ عَدُوّٞ فَٱتَّخِذُوهُ عَدُوًّاۚ إِنَّمَا يَدۡعُواْ حِزۡبَهُۥ لِيَكُونُواْ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ ٦﴾، حدیث شمارۀ ۶۴۳۳) آورده است.