شرح مسائل الجاهلیة

مسئله پنجاه و یکم: قرآن را کلام بشر می‌دانستند

می گفتند: ﴿إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا قَوۡلُ ٱلۡبَشَرِ ٢٥﴾[المدثر: ۲۵]. «این جز سخن انسان نیست».

شرح:

از جمله مسائل جاهلیت این بود که می‌گفتند قرآن سخن بشر است چنانکه ولید پسر مغیره مدعی آن بود. ولی قرآن، کلام خداوند متعال است که حقیقتاً به آن سخن گفته و آن کلمات را به وسیله جبرئیل به پیامبرشصوحی نموده است. بنابراین قرآن حقیقتاً کلام خداوند است و آن را در آیات بسیاری کلام خود نامیده است. چنانکه می‌فرماید: ﴿حَتَّىٰ يَسۡمَعَ كَلَٰمَ ٱللَّهِ ثُمَّ أَبۡلِغۡهُ مَأۡمَنَهُۥۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَوۡمٞ لَّا يَعۡلَمُونَ﴾[التوبة: ۶]. «تا کلام خدا را بشنوند».

﴿يُرِيدُونَ أَن يُبَدِّلُواْ كَلَٰمَ ٱللَّهِ...﴾[الفتح: ۱۵]. «می‌خواهند کلام خدا را عوض نمایند...»

و این اعتقاد اهل سنت وجماعت و تبعیت کنندگان از رسول اللهصمی‌باشد.

مشرکان می‌دانستند که آن کلام خداست و کلام محمدصنمی‌باشد چون اگر کلام محمد بود آن‌ها قادر به گفتن مثل آن می‌بودند؛ چون محمدصبشری مانند آن‌ها بود. ولی پروردگار آن‌ها را به مبارزه طلبی دعوت می‌کند، مانند آن یا ده سوره یا یک سوره بیاورند اما آن‌ها قادر به آوردن هیچیک از آن‌ها نشدند. با این عجز باز هم بر کفر، عناد و حرصشان بر مخالفت خدا و رسولش باقی ماندند. اگر قادر به آوردن سوره‌ای چون قرآن بودند تأخیر نمی‌کردند اما آن‌ها عاجز از انجام چنین کاری بودند؛ و این می‌رساند که قرآن کلام خداوند متعال است و کلام بشر نیست. کلام محمد و جبرئیل نمی‌باشد بلکه تنها کلام خداوند است و محمد و جبرئیل تنها مبلغ کلام خداوند متعال هستند که خداوند آن را به امانت به آن‌ها سپرده بود. کلام نیز به گوینده اولش نسبت داده می‌شود و آن کس که به عنوان تبلیغ آن را به دیگری می‌رساند به او منسوب نمی‌شود.

کافران مجادله کرده و قصدشان انکار بود گاهی آن را سحر نامیده و گاهی نیز آن را به عالمان اهل کتاب نسبت می‌دادند و می‌گفتند محمدصپیش آن‌ها درس خوانده است. سخنان گوناگون بر زبان جاری می‌کردند چیزی که تنها بر کذب و دروغ بافی آن‌ها دلالت داشت.

کسی که معتقد است قرآن کلام محمد و قول بشر است همان سخنان اهل جاهلیت را تکرار کرده است. همانگونه که جهمیه، معتزله و کسانی که شبیه آن‌ها هستند آن سخنان را بر زبان جاری می‌کنند. چنانکه می‌گویند: قرآن کلام خداوند نیست بلکه آن را در جبرئیل یا در محمد و یا در لوح محفوظ خلق کرده است یا چیزهای دیگر از اباطیل را شبیه همان اقولی که اهل جاهلیت بر آن بودند را بر زبان جاری می‌کنند.