مسئله صد و نهم: بعضی از چیزهایی که پیامبران خبر داده بودند را تکذیب می‌کردند
چنانکه روز آخرت را که پیامبران خبر داده بودند را تکذیب کردند. خداوند می‌فرماید: ﴿أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَِٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَلِقَآئِهِۦ﴾[الکهف: ۱۰۵].
«آن‌ها کسانی هستند که به دیدار و نشانه‌های پروردگار کافر شدند».
از جمله آن چیزهایی که تکذیب می‌کردند این آیات بود: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾[الفاتحة: ۴].
«مالک روز جزاست».
﴿لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خُلَّةٞ وَلَا شَفَٰعَةٞ﴾[البقرة: ۲۵۴].
«نه معامله‌ای، نه دوستی و نه شفاعتی وجود ندارد».
﴿إِلَّا مَن شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ﴾[الزخرف: ۸۶].
«مگر کسانی که عالمانه به حق گواهی داده باشند».
شرح:
بعضی از آن‌ها به روز آخرت کافر بودند: ﴿وَقَالُوٓاْ إِنۡ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا﴾[الأنعام: ۲۹].
«گفتند: زندگی جز همین حیات دنیوی نیست».
ولی برخی از آن‌ها به روز آخرت ایمان داشتند اما بعضی از مسائل مربوط به آن چون حسابرسی، وزن کردن اعمال و بهشت و جهنم را منکر بودند، اما کسی که به بعضی از آن کافر باشد مانند کسی است که به کل آن کافر باشد و هیچ تفاوتی با هم ندارند چون به بعضی از کتاب ایمان و به بعضی دیگر کافر شده است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿قُلۡ هَلۡ نُنَبِّئُكُم بِٱلۡأَخۡسَرِينَ أَعۡمَٰلًا ١٠٣ ٱلَّذِينَ ضَلَّ سَعۡيُهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُمۡ يَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ يُحۡسِنُونَ صُنۡعًا ١٠٤ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَِٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَلِقَآئِهِۦ فَحَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فَلَا نُقِيمُ لَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَزۡنٗا ١٠٥﴾[الکهف: ۱۰۳-۱۰۵].
«بگو آیا شما را به زیانکارترین افراد از جهت عمل آگاه کنم؟ آن‌ها کسانی هستند که سعی و تلاششان در زندگانی دنیا از بین رفته و خود گمان می‌کنند که نیکوکارند. این‌ها به آیات پروردگار و ملاقات او کافر شدند در نتیجه اعمالشان نابود و روز قیامت هیچ وزنی برایشان به پا نمی‌داریم».
بعضی از آن‌ها منکر حسابرسی روز قیامت بودند چنانکه می‌فرماید: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾[الفاتحة: ۴].
«مالک روز جزاست».
منظور از دین در اینجا همان حسابرسی است که آن‌ها منکرش بودند و منکر پاداش دادن به خاطر اعمال بودند. ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خُلَّةٞ وَلَا شَفَٰعَةٞۗ وَٱلۡكَٰفِرُونَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ ٢٥٤﴾[البقرة: ۲۵۴].
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید از آنچه به شما روزی داده‌ایم قبل از آنکه روزی بیاید که در آن نه معامله‌ای وجود دارد و نه دوستی و شفاعتی در آن موجود است انفاق کنید و کافران همان کسانی هستند که ظالم بودند».
اگر در روز قیامت عمل صالحی با خود نداشتید در آن روز هیچ راه چاره‌ای برای خود ندارید، اعمالی ندارید که آن را بفروشید و به وسیله آن چیزی بخرید همانگونه که در دنیا به خرید مایحتاج خویش اقدام می‌کردید. ﴿وَلَا خُلَّةٞ﴾. اگر در دنیا کسی را نیابید که به شما چیزی بفروشد ممکن است دوستی یا رفیقی باشد که به نزدش بروید از آنچه که دارد به تو بدهد ولی در روز قیامت هیچ دوستی نیست و هیچ فردی هرچند دوستت باشد نفعی به تو نمی‌رساند و در دنیا گاهی کسی برای تو شفاعت می‌کند اما این یکی هم در روز قیامت وجود ندارد ﴿وَلَا شَفَٰعَةٞ﴾.
روز قیامت همه وسایل را بر خود بسته می‌بینی و هیچ راه چاره‌ای برایت باقی نمی‌ماند جز اینکه اگر عمل صالحی داری آن را برای نجات خویش به جلو می‌اندازی که بزرگترین آن، توحید و سالم ماندن از شرک است و به همین دلیل خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَا يَمۡلِكُ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلشَّفَٰعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ ٨٦﴾[الزخرف: ۸۶].
«کسانی که از غیر خداوند مورد پرستش واقع شده‌اند مالک شفاعت نیستند مگر کسانی که به حق شهادت دهند و آنچه را بر زبان می‌گویند قلباً بدانند».
﴿شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ﴾یعنی در دنیا لا اله الا الله را گفته و بر آن بمیرد. و تنها گفتن آن کافی نیست بلکه لازم است آن را داشته و بفهمد و به همین خاطر است که فرموده: ﴿وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ﴾. بنابراین، تنها گفتن بدون فهم و درک کافی نیست و باز هم گفتن و فهم معنی بدون عمل کردن به مقتضای آن صحیح نیست چون علم وسیله‌ای برای عمل کردن است در نتیجه هرگاه همراه علم عمل نباشد لا اله الا الله به تو نفع نمی‌رساند.