مسئله صد و شانزدهم: در گفته‌های خویش دچار تناقض بودند
آنگاه که دروغ می‌گفتند دچار تناقض واضح می‌شدند چنانکه خداوند متعال می‌فرماید: ﴿بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَهُمۡ فِيٓ أَمۡرٖ مَّرِيجٍ ٥﴾[ق: ۵].
«بعد از آنکه حق به نزدشان آمد آن را تکذیب کردند پس آن‌ها در امر بزرگی دچار اضطراب گشتند».
شرح:
منظور از تناقض، یعنی به هم زدن سخنان و در جهت مخالف هم آن‌ها را قرار دادن است. هرکس حق را ترک کند دچار تناقض گویی و بهم زدن سخنان خواهد؛ شد چون گمراهی باعث ایجاد شعبات می‌شود و حدی هم برای آن وجود ندارد ولی حق چیز واحدی است و دچار شعبه‌ها و اختلاف نمی‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿فَمَاذَا بَعۡدَ ٱلۡحَقِّ إِلَّا ٱلضَّلَٰلُ﴾[یونس: ۳۲].
«بعد از حق جز گمراهی نیست».
هرکس حق را ترک کند در گمراهی خواهد افتاد. گمراهی باعث سرگردانی است و در آن افراد در بین خود دچار اختلاف می‌شوند بلکه حتی یک نفر از آن‌ها نیز دچار اختلاف آراء و نظر می‌گردد چون هدایتی که بر آن قرار گیرد را از دست داده و عقل خود را از نیز برای یافتن حق از دست داده است. و هر بار چیزی می‌گوید.
خداوند متعال می‌فرماید: ﴿بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَهُمۡ فِيٓ أَمۡرٖ مَّرِيجٍ ٥﴾[ق: ۵]. یعنی دچار اختلاف هستند، پس اهل باطل در بین خویش دچار اختلافند و با هم در جنگ و دعوا و همدیگر را به گمراهی متهم می‌کنند یا در صدد تکفیر هم بر می‌آیند ولی اهل حق به حق توسل می‌جویند و از اختلاف می‌پرهیزند و اگر به خاطر اجتهاد دچار اختلاف شوند با همدیگر دشمنی نمی‌کنند و رابطۀ با هم را نمی‌گسلند و هرگاه حق برایشان روشن گردد به آن برمی گردند و از سخن خویش دست می‌کشند، خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَا ٱخۡتَلَفۡتُمۡ فِيهِ مِن شَيۡءٖ فَحُكۡمُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِ﴾[الشوری: ۱۰].
«در هر چه اختلاف کردید حکم آن را به خداوند بازگردانید».
و می‌فرماید: ﴿فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ﴾[النساء: ۵۹].
«اگر در چیزی اختلاف نمودید آن را به خداوند و رسولش بازگردانید».
شما در بین ائمه چهارگانه و در بین فقهاء اختلاف را ملاحظه می‌نمایید ولی چنانکه معلوم است هیچکدام از آن‌ها دیگری را به گمراهی و کفر متهم نمی‌کند و هرکس بر اساس آنچه از دلیل شرعی برایش روشن می‌شود حکم می‌کند و هرگاه برایش آشکار گردد که مخالف قرآن و سنت کاری نموده است از آن برمی‌گردد. ولی اهل گمراهی مرجعی برای مراجعه به آن ندارد و مرجع همگی آن‌ها هواهایشان است و آرزوهایشان نیز مختلفند.