شرح مسائل الجاهلیة

مسئله هشتاد و یکم: غلو کردن در مورد آثار صالحان

همانگونه که از ابن عمربنقل شده است آن‌ها آثار پیامبرانشان را تبدیل به مساجد کردند.

شرح:

از جمله دین جاهلی، تبدیل کردن آثار پیامبران به مسجد است یعنی به قصد تبرک جستن در آنجاها نماز می‌خواندند. فرق این مسئله با مسئلۀ قبلی در این است که مسئله قبلی بر این مورد تکیه داشت که آن‌ها در مورد اشخاص غلو می‌کردند ولی آنچه در این مسئله مورد بحث است این است که آن‌ها در مورد آثار اشخاص غلو می‌کردند. آثار جمع اثر است و آن مکانی است که پیامبر در آن نشسته و یا نماز خوانده است. برای عبادت آن مکان را اختصاص داده و در آن به عبادت مشغول شده‌اند و به گمان خویش نمازخواندن در آنجا از فضیلت خاصی برخوردار است مانند کسانی که هم اکنون به غار حراء می‌روند چون رسول اللهصقبل از بعثت در آن مشغول به عبادت می‌شد، مردم به آنجا می‌روند تا در آن مشغول عبادت و دعا گردند در حالی که رسول اللهصبعد از بعثت به دیدن آنجا نرفت و هیچکدام از اصحاب گرامیش به آنجا نرفتند چون آن را غیر مشروع می‌دانستند.

به همان صورت به غار ثور می‌روند همان جایی که رسول اللهصدر آن خود را مخفی کرده است. و در آن نماز می‌خوانند، عطرها در‌آنجا انداخته و چه بسا در آن پول هم می‌اندازند.

این‌ها همه از جمله دین جاهلی است که در آن به تعظیم آثار انبیاء می‌پرداختند و به همین دلیل آنگاه که عمرسدید مردم به سوی درخت بیعت الرضوان می‌روند گفت: «‏إنمـا أهلك من كان قبلكم أنهم تتبعوا آثار أنبيائهم‏»«تنها چیزی که باعث هلاک پیشینیان قبل از شما شد دنبال کردن آثار پیامبرانشان بود». سپس دستور داد آن درخت را قطع کنند. این مکان‌ها را پیامبر به قصد تشریع انتخاب نکرده است ولی اماکنی که رسول اللهصبه قصد تشریع برگزیده چنانکه در مقام ابراهیم نماز خوانده به خاطر عمل به دستور خداوند بوده است. ﴿وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ مُصَلّٗى﴾[البقرة: ۱۲۵].

«جای قدم ابراهیم تبدیل به برگزاری نماز کنید».

نمازخواندن در قرآن با اقتدا به رسول اللهصتشریع گردیده است. اما نشستن او در غار حراء و غار ثور یا در راه بین مکه و مدینه به خاطر استراحت بوده و در آن قصد تشریع نداشته است بلکه آن را به طور اتفاقی و به قصد رفع احتیاج انجام داده است. بنابراین لازم است بین آن‌ها فرق گذاشت. پس مکان‌هایی که رسول اللهصاز آن‌ها گذشته یا در آن بر حسب عادت یا برای استراحت نشسته یا بطور اتفاقی و بدون قصد در آن نماز خوانده را نباید به اماکنی برای برگزاری نماز تبدیل کرد چون این کار را رسول اللهصبدون هیچ قصدی انجام داده و اگر قصدی هم داشته این بوده که در آن مکان وقت نماز فرا رسیده ایشان نیز اقدام به انجام نماز کرده است و این هیچ مزیتی را برای آن مکان نسبت به جاهای دیگر ایجاد نمی‌کند و دنباله‌روی کردن از آن تجدید بت پرستی می‌گردد که بعدها مردم به آن اماکن تبرک جسته و از دور به قصد زیارت آن سفر خواهند کرد و همان گرفتاری‌هایی که برای امت‌های پیشین روی داد و به شرک مبتلا شدند برای این‌ها نیز حاصل می‌گردد. و چه بسا بر آن بناهایی هم می‌سازند. هم اکنون نیز کسانی به دنبال آن‌ها هستند و می‌گویند بر جاهایی که رسول اللهصمرور کرده و یا در آن نشسته بناهایی را برای یادبود بسازید و این سخن باطل است؛ ما چیزی را که سلف صالح انجام نداده باشند، انجام نمی‌دهیم؛ زیرا اگر مشروع بود اصحاب، تابعین و سابقین بعد از آن‌ها بر ما سبقت می‌جستند و هلاکت امت‌ها به خاطر انجام همین کارها بود، آثار بزرگان را زنده کردند و عاقبت سر از بت پرستی درآوردند همانگونه که در قوم نوح و امت‌های پیشین روی داد و نمی‌توان گفت که چون مردم در این زمان به چنان سطحی از فرهنگ رسیده‌اند می‌توانند دین خویش را محافظت کنند، لذا نباید در این کارها با آن‌ها مخالفت کرد. زیرا دوران‌های جاهلی خواهد آمد که در آن شیطان بت پرستی را برای مردم تزیین می‌کند به همین خاطر هیچ فردی از فتنه در امان نیست همانگونه که ابراهیم خلیل ÷فرمود: ﴿وَٱجۡنُبۡنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعۡبُدَ ٱلۡأَصۡنَامَ﴾[ابراهیم: ۳۵].

«من و فرزندم را از پرستش بت‌ها دور گردان».