مسئله نود و چهارم: افراد پاک را به جرم افراد دیگری مؤاخذه کردن
از جمله دین جاهلیت مؤاخذه کردن پاک به جرم دیگری بود، خداوند نازل فرمود: ﴿وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰ﴾[فاطر: ۱۸].
«هیچ بردارنده‌ای بار دیگری را بر نمی‌دارد».
شرح:
از جمله مسائل جاهلی این بود که به سبب گناه دیگری، کس دیگر را مورد عقاب و سرزنش قرار می‌دادند و به همین مناسبت خداوند متعال فرمود: ﴿وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰ﴾[فاطر: ۱۸].
«هیچ بردارنده‌ای بار دیگری را بر دوش نمی‌کشد».
کسی که مرتکب ظلمی نشده به سبب ظلم شخص دیگری مؤاخذه و سرزنش نمی‌شود اگر چه ظالم پدر، فرزند و یا پسر عمو باشد. جانی بر خود ظلم کرده و فرد بی گناه را به جرم تجاوز و تعدی دیگری کیفر نمی‌دهند که در صورت مؤاخذه کردن غیر ظالم بدون ارتکاب گناه ظلم کرده‌ایم چیزی که اسلام آن را نمی‌پذیرد.
هم اکنون در بعضی مناطق صحرانشین وقتی جرمی توسط یکی از افراد قبیله روی دهد و فرد مجرم دارای شخصیت معروف و شناخته شده‌ای نباشد از او قصاص نمی‌گیرند بلکه افراد دیگر قبیله کسانی که سرشناس و معروف باشند را مورد مؤاخذه و انتقام قرار می‌دهند و تجاوز کننده را رها می‌کنند و به جای او رهبر قبیله و یا فردی ذی نفوذ در آن را به جرم گناه نکرده قصاص می‌نمایند در حالی که جریمه اختصاص به صاحبش بر می‌گردد و باید از او قصاص گرفت و عدالت نیز همین را اقتضا می‌نماید. چنانکه می‌فرماید: ﴿فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ عَلَيۡكُمۡ فَٱعۡتَدُواْ عَلَيۡهِ بِمِثۡلِ مَا ٱعۡتَدَىٰ عَلَيۡكُمۡ﴾[البقرة: ۱۹۴].
«اگر کسی بر علیه شما تجاوز و تعدی کرد شما نیز به همان اندازه بر علیه او اقدام کنید».
خلاصه بحث اینکه: این قاعده اصل بزرگی است و آن اینکه جرم و گناه اختصاص به انجام دهنده‌اش دارد و شامل غیر او نمی‌شود.
اگر بگویید: پس چرا خداوند متعال دیۀ قتل خطا را بر عاقله (خویشاوندان نزدیک) قرار داده است و قاتل را موظف به پرداخت نمی‌کند آیا این کار حمل کردن گناه فردی بر دیگری نیست؟
جواب می‌دهیم: نه. این کار عدالت و همکاری و تعاون است چون قاتل مرتکب خطا و اشتباهی غیر عمدی شده و شایسته است خویشاوندان نزدیک او را یاری کنند. همانگونه که در صورت مرگش وارث مالش خواهند شد بهمانصورت خطا و اشتباه غیر عمدی او را نیز بر عهده می‌گیرند ولی کسی که مرتکب کاری می‌شود جزا و کیفر عمل خویش را باید به عهده گیرد و به همین خاطر نیز خویشاوندان نزدیک جرم عمدی کسی را بر عهده نمی‌گیرند.