۲-۱-۳- اختلاف علما در تعریف خبر واحد
اگر با دقت به تعاریف علما- اصولیین و محدثین- نگاه شود، مشاهده میگردد که بین علما در تعریف خبر واحد اختلاف فاحشی وجود ندارد، و تعریفها نزدیک به هم میباشند، اگر بخواهیم موشکافانه به تعاریف هردو دسته نگاه کنیم، میبینیم که مشخصههای بارز تعریف خبر واحد نزد اصولیین به شرح زیر است:
الف- به حد تواتر نرسیده باشد.
ب- علم به مخبرش ضرورتاً حاصل نشود.
ج- شامل اخبار مشهور (مستفیض) و غیر مشهور (غیر مستفیض).
و مشخصههای بارز تعریف خبر واحد نزد محدثین نیز به ترتیب زیر میباشد:
الف- شمار راویان آن محصور و معین باشد.
ب- شامل سه دستهی مشهور، عزیز و غریب میشود.
ج- به حد تواتر نرسیده باشد.
از آنچه ارائه شد، مشخص میشود که هردو گروه تقریباً تعریفهای مشابه و نزدیک به هم ارائه دادهاند و تنها اختلاف جزئیشان، مطرحکردن مفید علمبودن یا نبودن خبر واحد است که اصولیین آن را مطرح کردهاند ولی اهل حدیث وعدهی زیادی از علما با دیدگاه صحیح یا ضعیف بودن به حدیث نگاه میکنند و اگر حدیثی نزد آنها به درجهی صحت رسید، آن را به طور کلی قبول دارند و اعم از این که آن حدیث متواتر است یا آحاد، و وجوب علم و عمل را میرساند.
ولی اصولیین با رویکرد مفید علمبودن یا نبودن نگاه میکنند و این مفید علمبودن را نیز تقسیم کردهاند و مفید علم نظری یا ضروریبودن را نسبت به اخبار آحاد مطرح کردهاند، و عدهی زیادی از اصولیین متکلم خبر واحد را به دلیل مفید ظنبودن در مباحث اعتقادی حجت نمیدانند که ان شاء الله در بحثهای بعدی به طور مفصل به این مسئله میپردازیم.