مبحث سوم: پاره‌ای از صفاتی که در باب تقابل بیان می‌شود
در قرآن افعالی وارد شده که الله تعالی آنها را بر خود بر سبیل جزا، عدالت و مقابله اطلاق نموده است، این صفات در حقیقت بیانگر ثنا و ستایش الله تعالی و کمالات اویند. و نباید از آنها اسمایی را برای او مشتق کرد و فقط باید در همان آیاتی که در آن به کار رفته‌اند، مورد بحث و بررسی قرار بگیرند، مانند آیات زیر:
﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ﴾[النساء: ۱۴۲].
«بی‌گمان منافقان (به خیال خام خود) الله را گول می‌زنند، درحالی‌که الله ایشان را گول می‌زند».
﴿وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ ٥٤﴾[آل‌عمران: ۵۴].
«و آنان حیله‌گری کردند و الله نیز (برای ابطال حیله‌ی آنان) چاره جویی نمود و الله بهترین چاره‌جویان است».
﴿نَسُواْ ٱللَّهَ فَنَسِيَهُمۡ﴾[التوبة: ۶۷].
«الله را فراموش کرده‌اند، الله هم ایشان را فراموش کرده است».
﴿وَإِذَا خَلَوۡاْ إِلَىٰ شَيَٰطِينِهِمۡ قَالُوٓاْ إِنَّا مَعَكُمۡ إِنَّمَا نَحۡنُ مُسۡتَهۡزِءُونَ ١٤ ٱللَّهُ يَسۡتَهۡزِئُ بِهِمۡ﴾[البقرة: ۱۴-۱۵].
«وقتی که (منافقان) با مؤمنان روبرو می‌گردند، می‌گویند: ما هم ایمان آورده‌ایم و هنگامی که با رؤسای شیطان صفت خود به خلوت می‌نشینند، می‌گویند: ما با شماییم و (مؤمنان) را مسخره می‌نماییم... *الله ایشان را مسخره می‌نماید...».
از این رو واژه‌های: مخادع (گول زننده)، ماکر (حیله‌گر)، ناسی (فراموش کننده) و مستهزی (مسخره کننده) بر الله تعالی اطلاق نمی‌شود، زیرا او بسی والاتر، بزرگ‌تر از چنین صفاتی است، تا او را بدانها توصیف کنند و نیز نباید گفت: الله مسخره می‌کند، یا گول می‌زند، یا حیله‌گری می‌کند، یا فراموش می‌کند و آنانی که این صفات را در شمار اسماء الله به حساب آورده‌اند، دچار خطای فاحشی شده‌اند، زیرا گول زدن و حیله‌گری گاهی اوقات ممدوح و گاهی مذموم است و فقط باید وقتی آنها را بر الله تعالی اطلاق کنیم که آن احتمال مذموم زایل شده باشد، درست مانند آیات مذکور [۲۰۹].
[۲۰۹] معارج القبول: ج ۱، ص ۷۶.