قاعدهی بیست و دوم:
«باب صفات بسی گستردهتر از باب اسماء است، زیرا هر اسم متضمن یک صفت است و پارهای از آنها متعلق به افعال الله تعالی هستند که هیچ انتهایی ندارند» [۲۴۳].
در آیهی زیر این قاعده به خوبی به نمایش گذاشته شده است:
﴿وَلَوۡ أَنَّمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن شَجَرَةٍ أَقۡلَٰمٞ وَٱلۡبَحۡرُ يَمُدُّهُۥ مِنۢ بَعۡدِهِۦ سَبۡعَةُ أَبۡحُرٖ مَّا نَفِدَتۡ كَلِمَٰتُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ ٢٧﴾[لقمان: ۲۷].
«اگر همهی درختانی که روی زمین هستند قلم شوند و دریا (برای آن مرکّب گردد) و هفت دریا کمک این دریا شود (و با آن مخلوقات الله یادداشت گردد، قلمها میشکنند و مرکبها خشک میشوند، ولی) مخلوقات الله پایان نمیگیرند، الله عزیز و حکیم است...».
به عنوان مثال: صفاتی چون: الـمجی (آمدن)، الإتیان (آوردن)، الاخذ (گرفتن)، الامساک (امساک و خودداری کردن)، البطش (گرفتن شدید، عذاب سخت) و غیره... همگی متعلق به افعال الله تعالی هستند، همانگونه که در آیات زیر بدانها اشاره رفته است:
﴿وَجَآءَ رَبُّكَ وَٱلۡمَلَكُ صَفّٗا صَفّٗا ٢٢﴾[الفجر: ۲۲].
«و پروردگارت بیاید و فرشتگان صف صف حاضر آیند».
﴿هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن يَأۡتِيَهُمُ ٱللَّهُ فِي ظُلَلٖ مِّنَ ٱلۡغَمَامِ﴾[البقرة: ۲۱۰].
«آیا انتظار دارند که الله و فرشتگان در زیر سایهبانهای ابر به سوی ایشان بیایند».
﴿وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓ﴾[الحج: ۶۵].
«و الله نمیگذارد آسمان بر زمین فرو افتد مگر او اجازه دهد».
﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ ١٢﴾[البروج: ۱۲].
«بیگمان پروردگارت در یورش، تاخت بردن و به کیفر رساندنش سخت و شدید است».
﴿يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ﴾[البقرة: ۱۸۵].
«الله آسایش شما را میخواهد و خواهان زحمت شما نیست».
از این رو الله تعالی را به این صفات -درست به همان صورت که وارد شدهاند- متّصف میدانیم، اما او را بدانها نامگذاری نمیکنیم، مثلاً او را با این صفات فرا نمیخوانیم: الجائی، الآتی، الآخذ، الممسک، الباطش، المرید، النازل و غیره، بلکه با این صفات از او خبر میدهیم و به وصفش میپردازیم» [۲۴۴].
[۲۴۳] القواعد الـمثلی: ص ۲۱. [۲۴۴] القواعد الـمثلی: ص ۲۱.