مبحث دوم: ابن تیمیه
احمد بن عبد الحکیم بن عبد السلام بن عبد الله بن ابی القاسم، الخضر بن محمد معروف به ابن تیمیه الحرّانی الدمشقی الحنبلی [۳۲۲]در سال ۶۶۱ ﻫ. ق در «حرّان» پا به جهان گذاشت [۳۲۳]. امام در دفاع از راه و روش سلف صالح و قلع و قمع بدعت، رفع خلافات، کشف باطل، ستیز با فلسفه و کلام و غیره به مصایب و مشکلات فراوانی گرفتار آمد، اما پا واپس نکشید [و هرگز خم نشد]، ذهبی درباره‌ی او می‌گوید: «او بسی بزرگ‌تر از آن است که من بتوانم سیره‌ی او را بنگارم، اگر درمیان رکن و مقام (در کعبه) سوگند یاد کنم که چشمانم چون او را هرگز ندیده‌اند، [قطعاً گزاف نگفته‌ام،] آری! به الله سوگند عالمی توانا چون او را هرگز ندیده‌ام» [۳۲۴].
ابو الحسن ندوی در کتابش «رجال الفکر والدعوة» گوید: «او بیرق جنگ با فلسفه‌ی یونان را به اهتزاز درآورد و هیچگاه و در هیچ حالتی با آن سر سازگاری نداشت و در کتابش «الرّد علی الـمنطقیین» مانند یک منتقد آگاه، مقدمات منطق و مسائل فلسفی را به زیر تیغ جرّاحی کشید و بنیادهای آن را به لرزه درآورد، به گونه‌ای که با نقدهایش -که بسان تیرهای سهمگین بودند- جای جای آن را مانند جامه‌ای ژنده سوراخ سوراخ کرده بود» [۳۲۵].
تیشه‌ی نقد او هرگز کُند نشد و در جنگ با دشمنان الله و رسولش اعمّ از: باطنیه، صوفیه، رافضه، نصاری، یهود، متکلمین معتزله و غیره دمی نیاسود و خستگی به تن راه نداد، او تمام کتاب‌های معتزله را و تألیفات: باقلانی، امام الحرمین، غزالی، رازی و غیره را مطالعه و بر آنها ردّ نوشت و بدینوسیله الله تعالی به وسیله‌اش اهل سنت را یاری داد.
از مهم‌ترین کتاب‌هایش می‌توان موارد زیر را نام برد:
۱- درء تعارض العقل والنقل، که در آن به زیبایی به ردّ فلاسفه و متکلمین پرداخته است.
۲- اقتضاء الصراط الـمستقیم مخالفة أصحاب الجحیم.
۳ - الجواب الصحیح لـمن بدل دین الـمسیح.
۴ - الرسالة التدمریة: که در آن به قضیه‌ی صفات الهی و اختلاف فرقه‌های اسلامی در اثبات و نفی آن پرداخته است و نیز در مسأله‌ی توحید در عبادت و معنای إله و فرقه‌هایی که در مسأله‌ی قضا و قدر غوطه‌ور شده‌اند و اقسام مردم در انجام عبادات به تفصیل سخن گفته است [۳۲۶].
۵ - العقیدة الـمحمدیة: پاسخی است به سئوالی درباره‌ی آیات صفاتی چون:
﴿ٱلرَّحۡمَٰنُ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ ٱسۡتَوَىٰ ٥﴾[طه: ۵]. و احادیث وارده در این باب.
۶ – اولیاء الرحمن وأولیاء الشیطان.
۷ - شرح النزول.
۸ - قاعدة جلیلة في التوسّل والوسیلة.
۹ - الاستعانة: کتابی است معروف در ردّ پاسخ به شبهات علی البکری.
۱۰ - الصارم الـمسلول علی شاتم الرسول.
۱۱ - فتاوای ابن تیمیة.
این کتاب‌های ارزشمند در مجموع به بیان منهج سلف و ردّ مخالفین آنان با نقل و عقل و فطرت پرداخته است [۳۲۷].
امام در سال ۷۲۸ ﻫ . ق وفات یافتند [۳۲۸].
[۳۲۲] شذرات الذهب: ج ۶/۸۱، ۸۲. [۳۲۳] البدایة والنهایة: ۱۴/۲۲۹. [۳۲۴] شذرات الذهب: ج ۶/۸۲. [۳۲۵] رجال الفکر والدعوة (۲/۹۵ تا ۲۲۹). [۳۲۶. ابن تیمیة وجهوده فی التفسیر: ص ۱۰۱-۱۱۲. ۱ [۳۲۷] همان، ص ۱۰۱- ۱۱۲، ابراهیم خلیل برکه. [۳۲۸] البدایة والنهایة: ابن کثیر، ج ۷/۱۴۱.