دین اسلام ماهیت شرایع

٣- توبه از چه کاری لازم است؟

گناهان صغیره و کبیره نیاز به توبه دارند و باید که فرد توبه‌کننده نسبت به آنچه از آن توبه و رجوع می‌کند، شناخت داشته باشد، هرچند این شناخت کلّی و اجمالی باشد.

غزالی  / می‌گوید: «بدان که توبه به معنای ترک گناه بوده و ترک یک چیز فقط پس از شناخت آن ممکن است.

از آنجا که توبه واجب است، شناخت اسباب رسیدن به توبه نیز حتمی و لازم بوده و از این رو، شناخت گناهان نیز واجب به شمار می‌رود و گناه یعنی هرآنچه انجام یا ترکش مخالف با فرمان الهی است.

برای توضیح این مطلب نیاز است که تمامی تکلیف‌ها و مسؤولیّت‌ها از اول تا آخر بیان گردد، امّا هدف ما این نیست، بلکه به روابط میان انواع آن‎ها اشاره می‌کنیم و الله تعالی با رحمت خویش ما را به حقیقت رهنمون می‌سازد.»[٦٤٨]

وی در ادامه اقسام گناهان را یادآور می‌شود.[٦٤٩]

ابن قیّم  / در کتاب «مدارج السّالکین» فصلی را با عنوان «اقسام گناهانی که نیاز به توبه دارد»، به این موضوع اختصاص داده است.

سپس می‌گوید: «زمانی بنده مستحقّ نام و لقب "تائب" است که از این گناهان رها شود.

یعنی همان ١٢ نوعی که قرآن کریم آن‎ها را حرام اعلام کرده است:

کفر، شرک، نفاق، فسوق و نافرمانی، عصیان، گناه و جرم، تجاوز، فحشا، منکر، ستم، بدون علم سخنی بر الله تعالی گفتن، پیروی از راهی غیر از راه مسلمانان.

١٢ مورد فوق اصل و محور محرّمات بوده و تمامی جهانیان غیر از پیروان رسولان علیهم السلام مرتکب همین امور می‌شوند.

گاهی اوقات، فردی بیشتر موارد مذکور یا تعداد اندکی از آن‎ها و یا یکی از این گناهان را آگاهانه یا ناآگاهانه انجام می‌دهد.

توبۀ نصوح و واقعی یعنی رهایی و نجات از این گناهان و دوری از دچارشدن به آن‎ها و کسی می‌تواند از گناهان مذکور نجات یابد که آن‎ها را بشناسد.»[٦٥٠]

[٦٤٨]- إحیاء علوم الدّین، ج ٤، ص ١٦.

[٦٤٩]- همان، صص ١٦- ٢٢.

[٦٥٠]- مدارج السّالکین، ج ١، ص ٣٤٤.