خلاصه‌ی آنچه در این باب بیان شد:
۱- تفسیر آیه‌ی: ﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي﴾.
۲- تفسیر آیه‌ی: ﴿فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَٱنۡحَرۡ ٢﴾.
۳- نخستین نفرین مربوط به کسی است که برای غیرالله ذبح یا قربانی کند. [۶۴]
۴- نفرین الله بر کسی است که پدر و مادرش را نفرین کند؛ بدین‌سان که پدر و مادر کسی دیگر را نفرین نماید و او هم در جواب، پدر و مادرِ وی را نفرین کند.
۵- نفرین الله بر کسی است که بدعت‌گذار یا فتنه‌گری را پناه دهد یا از او حمایت کند.
۶- همچنین لعنت الله بر کسی است که نشانه‌های زمین [یعنی علامت‌های مربوط به تعیین حدود اراضی] را تغییر دهد».
۷- لعنت فرستادن بر شخصِ معینی، [روا نیست و] با لعنت فرستادن بر عموم گنهکاران، به‌صورت کلی و بدون ذکر نام یا تعیین فرد یا افراد مشخصی، تفاوت دارد.
۸- بیان داستان مگس که داستان بزرگ و عبرت‌آموزی است.
۹- آن شخص با اینکه به‌اجبار و بدون قصدِ[اولیه] برای آن مگس قربانی کرد، دوزخی گردید.
۱۰- عمل شرکآمیز در دل مؤمنان به‌اندازه‌ای زشت و ناپسند است که آن مومن، حاضر شد کشته شود، اما شرک نورزید.
۱۱- نفر اول نیز مسلمان بود؛ زیرا در حدیث آمده است که به خاطر همان مگس به دوزخ رفت.
۱۲- این حدیث، مؤَید حدیث دیگری است که رسول‌اللهصفرمود: «الجَنَّةُ أقَربُ إلى أَحدِكُم مِنْ شِراكِ نَعْلِهِ والنَّارُ مِثْلُ ذلِكَ»؛ [۶۵]یعنی: «بهشت و دوزخ، به هر یک از شما از بند کفش او نزدیک‌ترند».
۱۳- مقصودِ اصلی [و معتبر]، عمل قلب است؛ [۶۶]حتی از دیدگاه بتپرستان.
***
[۶۴] زیرا این عمل، شرک است و گناهش از نفرین والدین یا تغییر دادن علامت‌های حدود اراضی، بیشتر می‌باشد. [۶۵] روایت بخاری، ش: ۶۴۸۸ به‌نقل از ابن‌مسعود س [۶۶] یعنی: اعتبارِ هر عمل، به نيت و قصد قلبي است؛ زیرا در حدیث نیز تصریح شده که «اعمال، به نیت‌ها بستگی دارند». چنین به‌نظر می‌رسد که میان این مسأله و مسأله‌ی نهم، تناقض وجود دارد؛ زیرا در مسأله‌ی نهم آمده است که آن شخص به‌رغم اینکه به‌اجبار و بدون قصد آن کار را انجام داد، دوزخی گردید. اما با جمع‌بندی این دو مسأله به این نتیجه می‌رسیم که آن شخص، اگرچه پیشتر قصد قربانی برای غیرالله نداشت، اما پس از اجبار مشرکان، با قصد قلبیِ خودش و نه صرفا از روی اجبار، به این کار تن داد و همین، باعث شد که دوزخی گردد. والله اعلم.