کتاب توحید

خلاصه‌ی آنچه در این باب بیان شد:

۱- فرض بودن ایمان به تقدیر الهی.

۲- چگونگی ایمان به تقدیر. [۲۶۹]

۳- برباد رفتن اعمال.

۴- کسی که به تقدیر ایمان ندارد، طعم ایمان را نمی‌چشد.

۵- نخستین مخلوق الله. [۲۷۰]

۶- هر آنچه که باید تا قیامت انجام بگیرد، [به فرمان الله، توسط قلم] نوشته شد.

۷- اعلام بیزاری رسول الله صاز کسی که به تقدیر ایمان ندارد.

۸- سلف صالح برای رفع شبهات خود، به علما مراجعه می‌کردند.

۹- علما نیز شبهات مردم را در پرتو رهنمودهای رسول‌اللهصبه‌روشنی پاسخ می‌دادند. [۲۷۱]

***

[۲۶۹] این کیفیت، در حدیث بدین صورت بیان شد: «بدانی و باور داشته باشی که تقدیری که بر تو رفته است، امکان ندارد که به تو نرسد و آنچه برایت مقدر نشده، ممکن نیست که به تو برسد». [۲۷۰] گویا اشاره‌ی مؤلف/به این است که قلم، نخستین آفریده‌ی الله می‌باشد؛ در صورتی که قلم، پس از عرش آفریده شد. در حدیث شماره‌ی ۳۱۹۱ صحیح بخاری آمده است که رسول‌الله صفرمود: «كَانَ اللَّهُ وَلَمْ يَكُنْ شَيْءٌ غَيْرُهُ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ وَكَتَبَ فِي الذِّكْرِ كُلَّ شَيْءٍ وَخَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ»؛ یعنی: «الله، وجود داشت و چيزي غير از او، وجود نداشت و عرش الله بر روي آب بود؛ الله، تقدير همه‌ی كائنات را در لوح محفوظ نوشت. و آسمان‌ها و زمين را آفريد». [۲۷۱] اشاره‌ي مؤلف/به سخن ابن ديلمي/است كه گويد: سپس نزد عبد الله بن مسعود و حذيفه بن يمان و زيد بن ثابت# رفتم؛ آنها نيز برايم از رسول‌الله ص، همان حدیثی را گفتند كه ابي بن كعب سگفته بود.