خلاصهی آنچه در این باب بیان شد:
۱- تفسیر آیات ۱۹۱ و ۱۹۲ سورهی اعراف.
۲- [اشاره به] داستان احد [که رسولالله صدر آن زخمی شد.]
۳- دعا و قنوت سید المرسلین، رسولاللهصدر نماز و آمین گفتن برجستهترین مومنان این امت در پشت سرِ آن بزرگوار. [۷۹]
۴- دعای رسولاللهصبر ضدّ کفار بود. [۸۰]
۵- آنها در جنگ احد، رسولاللهصرا زخمی کردند و کوشیدند که آن بزرگوار را به قتل برسانند؛ همچنین اجساد شهدا را که خویشاوندان خودشان بودندن، مُثله و تکهتکه کردند!
۶- آیهی ﴿لَيۡسَ لَكَ مِنَ ٱلۡأَمۡرِ شَيۡءٌ﴾[آلعمران: ۱۲۸]. در همین باره نازل شد.
۷- [الله متعال در آیهی ۱۲۹ سورهی آلعمران، در ادامهی آیهی پیشین] میفرماید: ﴿أَوۡ يَتُوبَ عَلَيۡهِمۡ أَوۡ يُعَذِّبَهُمۡ﴾[آلعمران: ۱۲۸]. یعنی: «الله بخواهد توبهشان را میپذیرد یا عذابشان میکند». و الله به اینها توفیق توبه داد؛ در نتیجه ایمان آوردند.
۸- [ثبوت] خواندن قنوت نازله. [۸۱]
۹- ذکر نام دشمن در نماز [برای دعا کردن بر ضدشان، جایز است.] [۸۲]
۱۰- نفرین افراد خاص در قنوت. [۸۳]
۱۱- آنچه رسولاللهصپس از نزول آیهی: ﴿وَأَنذِرۡ عَشِيرَتَكَ ٱلۡأَقۡرَبِينَ٢١٤﴾[الشعراء: ۲۱۴] انجام داد.
۱۲- جدیت و تلاش رسولاللهصدر جهت هشدار دادن به خویشاوندانش؛ چنانکه او را به دیوانگی متهم کردند. امروزه نیز اگر مسلمانی در مسیر دعوت بکوشد، او را دیوانه مینامند.
۱۳- رسولاللهصبه خویشاوندان درجهی یک و نیز خویشاوندان دورترش فرمود: «من نمیتوانم در مقابل عذاب الله برای شما کاری انجام دهم». حتی به دخترش فاطمه لفرمود: «ای فاطمه دختر محمد! من نمیتوانم برای تو نزد الله کاری انجام دهم». بدینسان بهعنوان سیدالمرسلین تصریح نمود که برای دخترش که سرور و بزرگبانوی زنان جهان است، نمیتواند کاری بکند! بهیقین رسولاللهصسخن حق را گفته است، اما با نگاهی به این دوران و وضعیت خواصّ آن، به حقیقت توحید و نیز انحرافی که دامنگیر دین شده است، پی میبریم. [۸۴]
[۷۹] هدف مؤلف/صرفا اثبات خواندن قنوت در نماز نیست؛ بلکه با عبارت "سیدالمرسلین" و نیز ذکر اصحاب بهعنوان "برجستهترین افراد امت"، بدین نکته اشاره دارد که آنها با آن مقام والایشان، در سختیها، به دعا و قنوت میپرداختند و به الله ﻷ روی میآوردند. [۸۰] همانطور که در حدیث، تصریح شده است، دعای رسولاللهصبر ضدّ صفوان بن امیه، سهیل بن عمرو و حارث بن هشام بود که در زمان دعای پیامبرصمسلمان نشده بودند؛ اما همانطور که در ادامهی آیهی ۱۲۸ سورهی آلعمران، یعنی در آیهی ۱۲۹ به پذیرش توبهی اینها اشاره شده است، الله ﻷ توبهی اینها را پذیرفت و اینها مسلمان شدند. لذا برای رسولاللهصتبیین شد که عذاب یا قبول توبهی بندگان، به دست ایشان نیست؛ بلکه به خواست الله ﻷ بستگی دارد. [۸۱] این، یک مسألهی فقهی است که وقتی مصیبتی بر مسلمانان وارد میشود، شایسته است که برای رفع آن از مسلمانان، در نمازها دعا شود. [۸۲] در صورتی که مصلحتی در نام بردن دشمن باشد، ذکر نام دشمن بهتر است. [۸۳] گویا اشارهی مؤلف/به این است که لعنت فرستادن بر افراد معینی در قنوت، ابتدا جایز بود و سپس منع شد؛ اما این برداشت که لعنت فرستادن بر فرد یا افراد معینی، بهطور مطلق جایز است، جای بحث دارد؛ زیرا رسولاللهصاز لعن و نفرین فرد معین، منع نموده است. [۸۴] وقتی برای دخترش نمیتواند کاری انجام دهد، پس دیگران چه توقعی دارند؟ این، بیانگر گمراهی کسانی است که رسولاللهصرا صدا میزنند. آنان را در کنار مسجدالنبی میبینیم که هنگام دعا کردن، رو به قبر میکنند و روبهروی قبر به گونهای میایستند که گویا در برابر الله به نماز ایستادهاند؛ بلکه خشوع بیشتری هم دارند!