خلاصهی آنچه در این باب بیان شد:
۱- رهنمود و هشدار رسول الله صدربارهی کسی که مسجدی نزد قبر انسان صالحی بسازد؛ هرچند نیتش درست باشد.
۲- ممنوعیت تصویرگری و مجسمهسازی و نکوهش شدید این کار.
۳- حساسیت رسول الله صنسبت به این امور؛ چنانکه در- طول حیات مبارکش- در اینباره سخن گفته بود، اما پنج روز پیش از وفاتش در اینباره هشدار داد و به همین بسنده نکرد، بلکه در واپسین لحظات زندگیاش نیز به پرهیز از این کارها، سفارش نمود.
۴- دربارهی قبر خود نیز هشدار داد که آن را مسجد و محل عبادت قرار ندهند.
۵- این، از اعمال یهود و نصاراست که قبرهای پیامبرانشان را مسجد و محل عبادت قرار میدادند.
۶- نفرین کردن آنها به خاطر انجام این کار.
۷- هدف رسول الله ص، برحذر داشتن امتش از این کارها بود.
۸- درک اینکه چرا رسول الله ص، در قبرستان عمومی و بیرون خانهاش دفن نگردید.
۹- معنی مسجد قرار دادن قبر.
۱۰- همسان قرار دادن کسانی که قیامت بر آنها بر پا میشود، با کسانی که قبور را مساجد قرار میدهند؛ بدین ترتیب عوامل ایجاد شرک و عواقب آن را پیش از وقوع شرک، بیان فرمود. [۱۰۶]
۱۱- رسول الله صپنج روز پیش از وفاتش، اعتقادات دو گروه از اهل بدعت را که عبارتند از: جهمیه و روافض، مردود اعلام کرد. علما، این دو گروه را، از همان هفتاد و دو گروه باطل دانستهاند. رافضیان نخستین کسانی بودند که شرک را رواج دادند و روی قبرها مسجد ساختند.
۱۲- شدت بیماری رسول الله صدر هنگام وفاتش.
۱۳- رسول الله صبا مقامِ خِلّت گرامی داشته شد و خلیلالله گردید.
۱۴- تصریح به اینکه مقام خلّت از مقام محبت بالاتر است.
۱۵- تصریح به اینکه ابوبکر صدیق ساز سایر اصحاب شبرتر میباشد.
۱۶- اشاره به خلافت ابوبکر س.
***
[۱۰۶] یعنی این دو دسته را جزو بدترین مردم برشمرد؛ زیرا قیامت بر کافران برپا میشود و آنانکه قبور را محل عبادت قرار میدهند، در واقع مرتکب عملی میشوند که زمینهساز شرک و کفر است.