نماز و حکم تارک آن

قنوت رسول اللهج در نماز:

و هرگاه برای قومی یا بر علیه قومی قنوت می‌خواندند، آن را در رکعت آخر نماز پس از بلند شدن از رکوع قرار می‌دادند و در اکثر مواقع قنوت را در نماز صبح به جای می‌آوردند.

حمید از انسسروایت می‌کند که گفت: «رسول اللهجیک ماه در نماز بعد از رکوع، بر علیه قوم رعل و ذکوان دعا می‌کردند.» و ابن سیرین می‌گوید: به انس گفتم: آیا رسول اللهجدر نماز صبح قنوت خواندند؟ گفت: بله، بعد از رکوع اندک زمانی قنوت می‌خواندند. (حدود یک ماه). و ابن سیرین از انسسروایت می‌کند که گفت: رسول اللهجیک ماه پس از رکوعِ نماز صبح، بر علیه عُصَیُّه دعا می‌کردند. در مورد این احادیث اتفاق نظر می‌باشد([۵۴۱] ). و آن‌ها داناترین مردم به انسسبودند که از وی روایت کردند که قنوت رسول اللهجبعد از رکوع بوده است. و حمید همان کسی است که از انسسروایت می‌کند که در مورد قنوت از وی سوال شد، که گفت: ما قبل از رکوع و بعد از آن قنوت می‌خواندیم([۵۴۲] ) که مراد از این قنوت، طولانی بودن قیام می‌باشد([۵۴۳] ) و ابوهریرهسمانند آنچه انس از آن خبر داده، روایت کرده که رسول اللهجبعد از رکوع، وقتی که «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»می‌گفت، قنوت می‌خواند، بدین ترتیب که قبل از اینکه سجده کنند، این دعا را می‌خواندند([۵۴۴] ): «اللهُمَّ أَنْجِ الْوَلِيدَ بْنَ الْوَلِيدِ، وَسَلَمَةَ بْنَ هِشَامٍ، وَعَيَّاشَ بْنَ أَبِي رَبِيعَةَ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ»«پروردگارا، ولید بن ولید و سلمه بن هشام و عیاش بن ابی ربیعه و مومنین مستضعف را نجات بده.» و ابن عمرسمی‌گوید که از رسول اللهجشنیده که هرگاه آنحضرتجدر رکعت آخر نماز صبح، سر از رکوع بر می داشتند، پس از «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ»این دعا را بر زبان جاری می‌کردند([۵۴۵] ): «اللَّهُمَّ العَنْ فُلاَنًا وَفُلاَنًا وَفُلاَنًا»«پروردگارا، فلانی و فلانی و فلانی را از رحمت خود دور کرده و لعنت کن.»

اما احادیث بر اینکه رسول اللهجپس از رکوع، قنوت خوانده‌اند و نیز به سبب عارضه ای قنوت خوانده و سپس آن را ترک می‌کردند، متفق می‌باشند.

پس از این انسسمی‌گوید([۵۴۶] ): قنوت در مغرب و صبح نیز می‌باشد. و براءسمی‌گوید([۵۴۷] ): رسول اللهجدر نماز صبح و مغرب، قنوت می‌خواندند. و ابوهریرهسدر رکعت آخر نماز ظهر و عشاء و صبح، پس از اینکه «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» می‌گفت، قنوت خوانده و برای مومنین دعا و کفار را لعن می‌کرد و می‌گفت: براستی که شما را (با نشان دادن نماز خود) به نماز پیامبرج، نزدیک می‌گردانم([۵۴۸] ).

امام احمد می‌گوید([۵۴۹] ): به جای نماز عشاء، نماز عصر می‌باشد. و ابن عباسسمی‌گوید([۵۵۰] ): رسول اللهجیک ماه، پی در پی در نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء و صبح، در رکعت آخر در عقب هر نماز، هنگامی که «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» می‌گفتند، قنوت خوانده و بر علیه قبیله‌هایی از بنی سلیم دعا کرده و کسانی که پشت سر ایشان بودند، آمین می‌گفتند.

همانطور که مشاهده کردید، احادیث متفقند که قنوت پس از رکوع و در رکعت آخر و البته به سبب عارضه-ای بوده و جزء مرتبات و آنچه پی در پی در نماز انجام می‌شود، نمی‌باشد.

و در صحیح مسلم([۵۵۱] ) از انسسروایت است که گفت: رسول اللهجیک ماه بر علیه قبائلی از عرب دعا می‌کردند و پس از آن (قنوت را) ترک کردند.

و نزد امام احمد([۵۵۲] ) این-گونه روایت شده است: یک ماه قنوت خوانده و سپس ترک کردند.

ابومالک اشجعی می‌گوید: به پدرم گفتم: ای پدر، تو پشت سر رسول اللهجو ابوبکر و عمر و عثمانش و حدود پنج سال در کوفه پشت سر علیسنماز گزاردی، آیا آن‌ها قنوت می‌خواندند؟ گفت: فرزندم این عمل بدعت و نوپیداست. امام ترمذی می‌گوید: این حدیث صحیح است. و نسائی آن را این گونه روایت کرده است: پشت سر رسول اللهجنماز گزاردم که قنوت نمی‌خواند و پشت ابوبکر و عمر و عثمان و علی ش، نماز گزاردم که قنوت نمی‌گزاردند. سپس می‌گوید: فرزندم این بدعت است([۵۵۳] ).

بنابراین کسانی که قنوت را در نماز صبح مکروه می‌دانند، به این حدیث و کلام انسسکه می‌گوید: سپس آن را ترک کردند، استناد می‌کنند. و گفته‌اند که این قنوت منسوخ می‌باشد. و کسانی که قنوت قبل از رکوع را مستحب می‌دانند، حجتشان آثاری از صحابه و تابعین در این مورد می‌باشد.

ابوداود طیالسی می‌گوید: سعید بن ابی عروبه از ابی رجاء از ابی مغفل روایت می‌کند که رسول اللهجدر نماز صبح، قبل از رکوع قنوت می‌خواندند. و مالک از هشام بن عروه از پدرش روایت می‌کند که گفت: آنحضرتجدر نماز صبح قبل از رکوع، قنوت می‌خواندند.

اصبغ بن فرج و حارث بن سکین و ابن ابی العمر می گویند: از عبدالله بن قاسم روایت است که گفت: در مورد قنوت در نماز صبح از مالک سوال شد: کدام یک از این دو، قنوت بعد از رکوع و قبل از رکوع، نزد شما محبوب‌تر است؟ گفت: آنچه مردم را از قدیم بر آن یافتم. و آن قنوت قبل از رکوع می‌باشد. گفتم: کدامیک را برای خود اختیار می‌کنی؟ گفت: قنوت قبل از رکوع. گفتم: آیا در وتر قنوت می‌باشد؟ گفت: در نماز وتر قنوت نمی‌باشد.

[۵۴۱] البخاري في الوتر (۱۰۰۱) وما بعده ومسلم في المساجد (۶۷۷). [۵۴۲] روايه حميد عن انس أخرجها ابن ماجه في اقامة الصلاة (۱۱۸۳). [۵۴۳] قنوت در لغت به چند معنی می‌باشد، از جمله: سکوت، دوام عبادت، دعا، تسبیح، خشوع و فیام. [۵۴۴] البخاري في التفسير (۴۵۶۰) ومسلم في المساجد (۶۷۵). [۵۴۵] البخاري في التفسير (۴۵۵۹). [۵۴۶] البخاري في الوتر (۱۰۰۴). [۵۴۷] مسلم في المساجد ومواضع الصلاة (۶۷۸). [۵۴۸] البخاري في الأذان (۷۹۷) ومسلم في المساجد (۶۷۶). [۵۴۹] كذا في المنتقي (۱۱۲۶). [۵۵۰] مسندأحمد (۲۷۴۶) وصح اسناده أحمدشاكر وأبوداود في الصلاة (۱۴۴۳). [۵۵۱] مسلم في المساجد ومواضع الصلاة (۶۷۷). [۵۵۲] المسند (۱۲۹۹۰). [۵۵۳] الترمذي في الصلاة (۴۰۲) والنسائي (۱۰۸۰).