تفاوت بزرگ و زیاد تفاسیر اهل سنت و تفاسیر شیعه
در ادامه به بیان برخی از تفاسیر اهل سنت، ذیل آیاتی که تفسیر آنها را از تفاسیر شیعه بیان کردیم، میپردازیم تا تفاوت بزرگ و وسیع میان تفاسیر اهل سنت و شیعه را بیان نماییم؛ در این میان هر شیعهی هوشیار و منصفی موظف است آنچه را فطرت او نزدیکتر به صحت و قبول یافت، حق بداند. لازم به ذکر است که کتابهای اهل سنت در دسترس همه میباشند، میتوانید آنها را مطالعه نمایید و بر آیات قرآن عرضه کنید.
آنها در کتابهای اهل سنت آرامش و طمأنینهای خواهند یافت که قلبهای ایشان را در بر میگیرد تا شیرینی اسلام حقیقی و آرامش و سکینه و راحتی قلب را بچشند و به این ترتیب به حقوق و جايگاه والا و واقعی خود در دنیا و آخرت دست یابند.
ابتدا با این آیه شروع میکنیم: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ يَلۡتَقِيَانِ١٩ بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا يَبۡغِيَانِ٢٠ فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ٢١ يَخۡرُجُ مِنۡهُمَا ٱللُّؤۡلُؤُ وَٱلۡمَرۡجَانُ٢٢﴾[الرحمن: ١٩-٢٢] «دو دریای (مختلف شور و شیرین) را به جریان آورد درحالیکه با یکدیگر برخورد میکنند. میان آن دو حایلی است که یکی بر دیگری غلبه نمیکند (و در هم نیامیزند). پس (ای گروه انس و جن) کدامین نعمتهای پروردگارتان را تکذیب میکنید؟! از آن دو (دریا) مروارید و مرجان بیرون میآید».
در تفاسیر قدیم و جدید اهل سنت مطالبی در این رابطه آمده است که نمونههایی از آن در «در المنثور» سیوطی ذکر شده است: ابن جریر و ابن منذر و ابن ابی حاتم از ابنعباس روایت کردهاند که گفته است: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ﴾ یعنی: دو دریا را به جریان درآورد، فرستاد؛ ﴿بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ﴾ یعنی میان آن دو مانعی قرار داد؛ ﴿لَّا يَبۡغِيَانِ﴾ یعنی: با یکدیگر مخلوط نمیشوند.
عبد بن حمید و ابن جریر و ابن منذر از مجاهد نقل کردهاند که وی گفت: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ يَلۡتَقِيَانِ﴾، یعنی: آن دو را در کنار هم روان ساخت؛ ﴿بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ﴾ یعنی: مانعی از جانب الله تعالی؛ ﴿لَّا يَبۡغِيَانِ﴾، یعنی: با یکدیگر در نیامیزند؛ و در لفظ دیگری آمده است: یعنی یکی از آن دو بر دیگری طغیان نکند، نه آب شیرین بر شور و نه شور بر شیرین.
عبد بن حمید و ابن منذر از عکرمه روایت کردهاند که گفت: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ يَلۡتَقِيَانِ﴾، یعنی: نیکویی و حسن دو دریا؛ ﴿بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا يَبۡغِيَانِ﴾ یعنی برزخ تصمیمی از جانب الله تعالی است که یکی از آنها بر دیگری طغیان نمیکند. (پایان).
ذکر لؤلؤ و مرجان در این آیات، بر آن دلالت دارد که این دو دریا، دو دریای شور هستند، زیرا مروارید و مرجان تنها از دریاهای شور استخراج میشوند؛ این به معنای آن است که روی سخن این آیه با آبهای اقیانوسها و دریاهای شور است که در وهلهی اول دارای ویژگیهای یکسانی دانسته میشوند، اما درحقیقت همانند تپهای مجاور و دارای خصایص متمایز میباشند.
اقیانوسها و دریاهای شور همچون مجموعهی آبی واحد با صفات یکسان به نظر میرسند، اما درحقیقت مجموعههایی دارای صفات مختلف میباشند که از نظر شوری، دما و تراکم با یکدیگر تفاوت دارند، زیرا آنها همیشه با هم تداخل دارند اما هیچگاه با یکدیگر مخلوط نمیشوند، گویا میان آن دو مانعی وجود دارد که آبهای آنها را از مخلوط شدن و مزج در یکدیگر باز میدارد که جز با استفاده از فناوریهای جدید نمیتوان به این مسأله پی برد، درحالیکه قرآن این اوصاف را [در زمان نزولش] ذکر کرده است.
آیا این مسأله دليل روشن و واضحی بر معجزه بودن قرآن نیست؟! پس اندکی بیندیش!!.
وقتی این نص قرآنی با دانشمند دریاشناس امریکایی پروفسور""هیل" و نیز دانشمند زمین شناس آلمانی "شرایدر" مورد بحث و مناقشه قرار گرفت، آن دو پاسخ دادند: این علم صد در صد علم الهی است و اعجازی روشن و آشکار است و محال است یک فرد بیسواد همچون محمد بتواند در دورانی که جهل و نادانی حاکم بود، به این علم پی ببرد.
اما اینکه الله متعال میفرماید: ﴿وَأَوۡحَىٰ رَبُّكَ إِلَى ٱلنَّحۡلِ أَنِ ٱتَّخِذِي مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُيُوتٗا وَمِنَ ٱلشَّجَرِ وَمِمَّا يَعۡرِشُونَ٦٨ ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ فَٱسۡلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلٗاۚ يَخۡرُجُ مِنۢ بُطُونِهَا شَرَابٞ مُّخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهُۥ فِيهِ شِفَآءٞ لِّلنَّاسِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ٦٩﴾[النحل: ٦٨-٦٩] «و پروردگار تو به زنبور عسل الهام کرد که: از کوهها و درختان و داربستهایی که (مردم) میسازند، خانههایی برگزین. آنگاه از (شیرهی) تمام میوهها (و گلها) بخور، سپس راههای هموار پروردگارت را بپیما. از شکم آنها، نوشیدنی با رنگهای گوناگون بیرون میآید که در آن شفا برای مردم است. بیشک در این نشانهای است برای گروهی که میاندیشند».
در تفسیر ابن کثیر ذیل این آیه آمده است که مراد و منظور از «وحی» در اینجا الهام و هدایت و راهنمایی زنبور است؛ اینکه برای خود در کوهها خانههای اتخاذ نموده و به آن پناه برد و نیز از درختان و داربستها خانههایی برای خود برگزیند، سپس خداوند متعال به او اذنی قدری و تسخیری داده است تا از تمامی میوهها بخورد و راههایی را که خداوند متعال برای او هموار نموده است، بپیماید، در این فضای پهناور و خشکی گسترده و وادیها و کوههای سر به فلک کشیده، سپس هریک به جای خود و خانهی خود که در آن برای او فراخی و عسل است، بازمیگردد، پس موم را می-سازد و از دهان خود عسل تولید میکند و سپس به چراگاه خود میرود.
پیامبر ج ما چهارده قرن پیش در احادیثی که در کتابهای اهل سنت ثابت است، به فواید عسل اشاره نموده است.
از آنچه گذشت دانستیم که تفاسیر سلف صالح اهل سنت به توفیق خداوند متعال، با قرآن هماهنگ است، درحالیکه آنها دستگاهها و فناوریهای پیشرفتهی امروزی را در اختیار نداشتند و این دلالت بر تقوا و صلاح آنها دارد، خداوند متعال میفرماید: ﴿وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ وَيُعَلِّمُكُمُ ٱللَّهُۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ٢٨٢﴾[البقرة: ٢٨٢] «و از الله بترسید و (آنچه که برای شما مفید است) الله به شما آموزش میدهد و الله به همه چیز داناست» و میفرماید: ﴿إِن تَتَّقُواْ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّكُمۡ فُرۡقَانٗا﴾[الأنفال: ٢٩] «اگر از الله بترسید برای شما راه نجات (و وسیلهای برای جدایی حق از باطل) قرار میدهد».
حال به بیان این کلام الهی میپردازیم: ﴿وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَاتُنَا بَيِّنَٰتٖ قَالَ ٱلَّذِينَ لَا يَرۡجُونَ لِقَآءَنَا ٱئۡتِ بِقُرۡءَانٍ غَيۡرِ هَٰذَآ أَوۡ بَدِّلۡهُۚ قُلۡ مَا يَكُونُ لِيٓ أَنۡ أُبَدِّلَهُۥ مِن تِلۡقَآيِٕ نَفۡسِيٓۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّۖ إِنِّيٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَيۡتُ رَبِّي عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ١٥﴾[يونس: ١٥] «و هنگامیکه آیات روشن ما بر آنها خوانده شود، کسانیکه به ملاقات ما (در روز قیامت) امید ندارند، گویند: قرآنی غیر از این بیاور یا آن را تغییر بده. (ای پیامبر!) بگو: من حق ندارم که آن را از پیش خود تغییر دهم و من پیروی نمیکنم مگر آنچه را که بر من وحی میشود و من اگر پروردگارم را نافرمانی کنم از عذاب روز بزرگ میترسم».
تمامی تفاسیر مشهور اهل سنت بدون استثنا این آیه را کاملا مطابق با سیاق آن تفسیر نمودهاند بدون هیچ تناقض و تضادی؛ به عنوان مثال در تفسیر ابن کثیر آمده است:
«خداوند متعال در این آیه از عیبجویی مشرکین قریش خبر میدهد که منکر حق بودند و از آن روی میگرداندند؛ اینکه وقتی رسول الله ج کتاب الله تعالی و حجتهای واضح آن را بر ایشان میخواند، به او میگفتند: «قرآنی غیر از این برای ما بیاور»؛ یعنی: این را کنار بگذار و چیز دیگری با شیوهای دیگر برای ما بیاور، یا آن را به شکل دیگری تبدیل کن؛ خداوند متعال به پیامبرش صلوات الله و سلامه علیه میفرماید: ﴿قُلۡ مَا يَكُونُ لِيٓ أَنۡ أُبَدِّلَهُۥ مِن تِلۡقَآيِٕ نَفۡسِيٓۖ﴾ یعنی من نمیتوانم چنین کاری انجام دهم، من بندهای مأمور و پیام آوری هستم که از سوی خداوند متعال ابلاغ میکنم؛ ﴿إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّۖ إِنِّيٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَيۡتُ رَبِّي عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ١٥﴾؛
سپس در مقام استدلال بر صحت آنچه به سوی ایشان آورده است، میگوید: ﴿قُل لَّوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا تَلَوۡتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَدۡرَىٰكُم بِهِۦۖ فَقَدۡ لَبِثۡتُ فِيكُمۡ عُمُرٗا مِّن قَبۡلِهِۦٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ١٦﴾[يونس: ١٦] «بگو: اگر الله میخواست من آن را بر شما نمیخواندم و نه (الله) شما را از آن آگاه میکرد، به راستی که پیش از این عمری را در میان شما گذراندهام، آیا نمیاندیشید؟!». یعنی: من این را به فرمان خداوند و خواست و ارادهی خداوند متعال برای شما آوردهام و دلیل آنکه این را خود نتراشیدهام و افترا نبستهام، این است که شما از مقابله با آن ناتوانید و از زمانی که در میان شما پرورش یافتم تا زمانی که به پیامبری مبعوث شدم، به صدق و امانت من اعتراف داشتید و بر من خرده نمیگرفتید، به همین خاطر میگوید: ﴿فَقَدۡ لَبِثۡتُ فِيكُمۡ عُمُرٗا مِّن قَبۡلِهِۦٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ١٦﴾ یعنی: آیا آنقدر عقل ندارید که به واسطهی آن بتوانید حق را از باطل تمیز دهید.
از اینرو علمای متخصص و معاصر اهل سنت از جوانب مهم علمی قرآن و سنت بهره بردهاند و هیأت جهانی اعجاز علمی در قرآن و سنت را تشکیل دادهاند، این هیأت پیرو «رابطة العالم الإسلامي» میباشد و برای تحقق اهدافی چند، عمل میکند؛ از جمله: وضع قواعدی برای ثبت اجتهاد در بیان اعجاز علمی کتاب و سنت؛ شناخت معنای دقیق آیات موجود در کتاب و سنت که با علوم هستی شناسی در ارتباط است؛ ایفای نقش در راستای آماده سازی پژوهشگرانی که به مطالعه و پژوهش در مسائل علمی در پرتو قرآن و سنت بپردازند؛ توجیه و هدایت برنامههای اعجاز علمی، تا اینکه با همکاری مؤسسات و مراکز تخصصی، تبدیل به یکی از اسباب و وسایل دعوت گردد.
آنها در این زمینه و در دوران علم و رقابت در عرصهی فناوری، کتابها و مجلههای فصلی منتشر مینمایند، این مجلهها حاوی بخشهایی است که مطالعه آن موجب افزایش ایمان اهل ایمان میشود و خداوند متعال به وسیلهی آن بسیاری از بندگانش را هدایت میکند.
اهل سنت معجزات علمی را به چندین زبان ترجمه کردهاند و در دنیا منتشر نمودهاند، چیزی که پس از توفیق الله تعالی، اثر واضحی در هدایت هزاران غیر مسلمان غیر عرب داشته است.