بخش ششم: برشمردن و حفظ کردن اسمای حسنی، اساس علم است

برشمردن اسمای حسنی و دانستن آنها، اساس آگاهی یافتن از هر دانستنی و دانشی است؛ زیرا داشتن دانش نسبت به آفریده‌ها یا دستورات خداوند، پی بردن به آن چیزی است که خدا، خلق نموده یا آگاهی یافتن از آن چیزی می‌باشد که خداوند، آن را مشروع نموده و وضع کرده است.

منبع آفرینش و فرمان، نام‌های خدا هستند و خلق و امر، جزو مقتضیات اسمای خدا می‌باشند. پس امر و فرمان، همه از نام‌های خدا سرچشمه می‌گیرد و تمام اوامر الهی، خوبند و از منافع بندگان بیرون نیستند و بر اساس مهرورزی و مهربانی با بنده انجام شده‌اند و خداوند، با اوامر و نواهی خویش که مایه به کمال رسیدن بندگان می‌باشد، نسبت به آنان احسان نموده است؛ زیرا منبع اوامر و نواهی او، اسمای حسنی هستند و هیچیک از کارهای خدا، از دایره دادگری، عدالت، حکمت، مصلحت و مهربانی بیرون نیست. چون کارهای خداوند از اسمای حسنی سرچشمه می‌گیرد. از اینرو در آفرینش خداوند، خلل و ناهماهنگی و بیهودگی وجود ندارد و او، مخلوقاتش را بی‌هدف و بیهوده نیافریده است. چنانچه هر موجودی را که او به وجود آورده، وجود چیزهای دیگر را تابع وجود او نموده است. بدین ترتیب پس از آنکه آفریننده، به چیزی موجودیت بخشیده، توابع آن نیز پدیدار شده‌اند. همچنین دانستن اسمای حسنی، آگاهی یافتن از سایر علوم و دانستنی‌هاست.

به عبارتی دانستن نام‌های خداوند و بر شمردن آن، اساس و پایه سایر علوم و دانستنی‌ها می‌باشد. بنابراین هرکس، آنگونه که باید و شاید، نام‌های او را برشمارد و فرا بگیرد، در حقیقت به تمام دانستنی‌ها دست یافته است. زیرا برشمردن و حفظ کردن نام‌های خدا، اصل و پایه هر علم و دانشی است. چون دانسته‌ها از مقتضیات اسمای حسنی هستند و بدان مرتبط می‌باشند. در این بیندیش که آفرینش و فرمان، برخاسته از علم و حکمت خدا می‌باشند و از آنجا که آفرینش و فرمان، از منبع علم و حکمت سرچشمه می‌گیرند، از اینرو در آنها هیچ کاستی و نقصی مشاهده نمی‌شود. چون وجود خلل و کاستی در فرمان یا عمل بنده، یا به خاطر نادانی بنده است و یا به خاطر عدم فرزانگی و بی‌حکمتی او. اما پروردگار متعال، دانای حکیم است؛ پس در کار یا فرمان او خلل و ناسازگاری و تضادی وجود ندارد [۱۶].

[۱۶] بدائع الفوائد ابن قیم ۱/۱۶۳.