البصير
بصیر، یعنی ذاتی که بینایی او، همه دیدنیها را در تمام گوشههای زمین و آسمان احاطه نموده است؛ حتی پنهانترین چیز را میبیند، پس او راه رفتن مورچه سیاه بر صخره سنگ سیاه را در شب ظلمانی میبیند و تمام اعضای باطنی و ظاهری مورچه و نیز حرکت، قدرت و انرژی اعضای ظریف و باریکش را مشاهده میکند؛ حرکت آب را در شاخههای درختان و ریشههایشان میبیند؛ انواع گیاهان کوچک و بزرگ را میبیند، رگهای باریک مورچه، زنبور، پشه و حشرات کوچکتر از آن را میبیند. پس پاک است خداوندی که عقلها، در عظمت و بزرگی او و گستردگی صفاتش و نیز در کمال عظمت، مهربانی و آگاهیش از پیدا و پنهان و حاضر و غایب، سرگشته و حیرانند.
خداوند، خیانت چشمها و به هم خوردن پلکها و حرکت قلبها را میبیند؛ چنانچه میفرماید: ﴿ٱلَّذِي يَرَىٰكَ حِينَ تَقُومُ٢١٨ وَتَقَلُّبَكَ فِي ٱلسَّٰجِدِينَ٢١٩ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ٢٢٠﴾[الشعراء: ۲۱۸-۲۲۰]. یعنی: «آن خدایی که تو را میبیند بدانگاه که (برای نماز تهجد) بر میخیزی (و همچنین) حرکت (قیام و رکوع و سجدهات) را درمیان سجده کنندگان میبیند؛ چرا که او، بس شنوا و آگاه است».
﴿يَعۡلَمُ خَآئِنَةَ ٱلۡأَعۡيُنِ وَمَا تُخۡفِي ٱلصُّدُورُ١٩﴾[غافر: ۱٩]. یعنی: «خداوند از دزدانه نگاه کردن چشمها و از رازی که سینهها در خود پنهان میدارند، آگاه است».
﴿وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ﴾[البروج: ٩]. ترجمه: «و خداوند، بر هر چیزی حاضر و ناظر است».. یعنی آگاه است و علم و بینایی و شنوایی او، تمام کاینات را احاطه کرده است [۴۵]. [۴۵] الحق الواضح المبین ص ۳۴-۳۶ و شرح النونیة ۲/٧۲.