شرح اسمای حسنی در پرتو قرآن و سنت

السيد، الصمد

الله أمی‌فرماید: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ٢﴾[الإخلاص: ۱-۲]. یعنی: «بگو: الله، یگانه یکتاست؛ الله، سرور والا، برآورنده امیدها و برطرف کننده نیازمندی‌ها است».

پیامبر جفرموده است: «السيد الله تبارك وتعالي» [٧۴]یعنی: «سید، الله تبارک و تعالی است».

(السيد) به آقا، مالک، شریف، فاضل، بزرگوار و بردبار و رئیس و به کسی که اذیت و آزار قومش را تحمل می‌نماید، گفته می‌شود و خداوند ﻷسید است که بندگان در اختیار او هستند و سیادت همه در حقیقت از آنِ خداست و خلایق، بندگان اویند.

سیادت خداوند، مانند سیادت و ریاست ضعیف بندگان نیست [٧۵].

(الصمد) یعنی سرور و والایی که همه مخلوقات، با کرنش و فروتنی و نیازمندی برای رفع نیازها و دفع بلاها به او روی می‌کنند و او، کسی است که در علم و حکمت و بردباری و توانایی و عظمت و مهربانی و سایر صفاتش، کامل است؛ پس صمد یعنی کسی که صفات او کامل است و مخلوقات در همه نیازهای خود به او روی می‌کنند [٧۶].

پس او، آقا و سروری است که در سیادت و سروریش کامل است؛ دانایی است که در دانایی خویش کامل است و بردباری است که بردباریش، کامل می‌باشد؛ توانگری است که در توانگری و بی‌نیازیش کامل است و جباری می‌باشد که در جباریت خود کامل است؛ شریفی است که شرافت او، کامل می‌باشد. بزرگی است که در شکوه و عظمت خویش دارای کمال است و حکیمی است که حکمت او، کامل می‌باشد؛ او، ذاتی است که در انواع شرافت و سیادت، دارای کمال است؛ تنها خداست که این صفت را دارد و این صفت، شایسته کسی جز او نیست و هیچ چیزی همانند او نمی‌باشد؛ پاک است خداوند یگانه و قهار [٧٧]. [٧۴] ابوداود ۴/۲۵۴ و احمد ۳/۲۴۱ و ۴/۲۵ و اسناد آن، صحیح است؛ ن.ک: فتح المجید ص۶۱۳ با تحقیق ارناؤوط. [٧۵] النهایۀ فی غریب الحدیث ابن اثیر ۲/۴۱۸؛ ن.ک: عون المعبود شرح سنن ابی داود ۱۳/۱۶۱. [٧۶] الحق الواضح المبین ص٧۵. [٧٧] شرح النونیة ابن قیم، هراس ۲/۱۰۰ و توضیح المقاصد و تصحیح القواعد ۲/۲۳۲.