شرح اسمای حسنی در پرتو قرآن و سنت

الغنی

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَأَنَّهُۥ هُوَ أَغۡنَىٰ وَأَقۡنَىٰ٤٨﴾[النجم: ۴۸]. یعنی: «و اینکه قطعاً اوست که ثروتمند می‌کند و فقیر می‌گرداند».

و می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ أَنتُمُ ٱلۡفُقَرَآءُ إِلَى ٱللَّهِۖ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلۡغَنِيُّ ٱلۡحَمِيدُ١٥﴾[فاطر: ۱۵]. یعنی: «ای مردم! شما نیازمند خدایید و خدا، بی‌نیاز و ستوده است».

پس خداوند متعال، غنی و بی‌نیاز است. بدون تردید خداوند، از هر جهت، بطور کامل بی‌نیاز است؛ چون خودش و صفاتش، کامل می‌باشد و به هیچ وجه، کمبودی، در او راه ندارد. از اینرو امکان ندارد که غنی و بی‌نیاز نباشد؛ چراکه بی‌نیازی، از لوازم ذات اوست. همانطور که او، احسان کننده و بخشنده و مهربان و بزرگوار است.

تمام مخلوقات در هیچ حالی از او بی‌نیاز نیستند. زیرا مخلوقات در پیدایش و ماندگاری و در تمام نیازهای خود، نیازمند او هستند و بخشش او، پیاپی و در تمام لحظات به سوی آفریده‌ها سرازیر است و مخلوقات، شب و روز از کرم و لطف او برخوردارند.

از کمال بی‌نیازی و توانگری و بزرگواریش، این است که به بندگانش فرمان می‌دهد تا او را بخوانند و صدا بزنند و به آنها وعده می‌دهد که دعایشان را خواهد پذیرفت و آنها را با برآورده نمودن خواسته‌هایشان کمک خواهد کرد و از فضل خویش به آنها آنچه از او خواسته یا نخواسته‌اند، می‌بخشد. از کمال توانگری و بی‌نیازیش، این است که اگر همه مردم اعم از گذشتگان و آیندگان در یک میدان گرد هم آیند و از او بخواهند و او تمام خواسته‌ها و آرزوهایشان را برآورده سازد، به اندازه یک ذره از پادشاهی او کم نمی‌گردد.

همچنین از کمال توانگریش، این است که نعمت‌های فراوان و جاودانه به اهل بهشت می‌دهد؛ نعمت‌هایی که هیچ چشمی مانند آن را ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به ذهن هیچ انسانی خطور نکرده است.

از کمال بی‌نیازی خدا، این است که او، همسر و فرزندی ندارد و برای خود شریکی در فرمانروایی نگرفته است. پس او، بی‌نیازی است که دارای صفات کامل می‌باشد و نیازهای تمام آفریده‌ها و مخلوقات خود را برآورده می‌نماید [۵۱].

خلاصه اینکه خداوند، بی‌نیازی است که از هر جهت و بطور کامل و مطلق غنی می‌باشد و نیازهای عموم مخلوقات خود را بر آورده می‌نماید و نیازهای بندگان خاص خود را بدین ترتیب برآورده می‌سازد که بخشی از معارف الهی و حقایق ایمانی را در قلوبشان جای می‌دهد و بدین سان آنان را غنی می‌گرداند [۵۲]. [۵۱] الحق الواضح المبین ص ۴٧- ۴۸ و شرح النونیة هراس ۲/٧۸. [۵۲] تفسیر شیخ عبدالرحمن بن ناصر السعدی ۵/۶۲٩.