شرح اسمای حسنی در پرتو قرآن و سنت

المجيب

یکی از نام‌های الله أ، مجیب است که دعای دعاکنندگان و خواسته جویندگان و عبادت بندگان فرمانبردارش را می‌پذیرد.

اجابت و پذیرش او، بر دو نوع است:

۱- اجابت عام که دعای هرکسی را که چیزی از او بخواهد یا او را به قصد پرستش، صدا بزند، اجابت می‌کند. الله أمی‌فرماید: ﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡ﴾[غافر: ۶۰]. یعنی: «پروردگار شما، می‌گوید: مرا به فریاد بخوانید تا بپذیرم».

دعای مسألت و درخواست، اینست که بنده، بگوید: بارخدایا! فلان چیز را به من بده یا فلان چیز را از من دور نما. این دعا را فاسق و نیکوکار، هر دو، می‌کنند و خداوند ﻷطبق حالت و به اقتضای حکمتش، دعای هرکس را که بخواهد می‌پذیرد.

بدین سان جود و کرم خداوند و فراگیر بودن احسان او که بدکار و نیکوکار را در بر می‌گیرد، نمایان می‌شود.

از اینرو، محض قبول شدن دعا، بر خوب بودن حالت دعاکننده دلالت نمی‌کند؛ مگر اینکه چیزی همراه او باشد که بر راستگویی و بر حق بودن او دلالت نماید. مانند دعای پیامبران برای قومشان یا بر ضد آنها که خداوند، دعایشان را اجابت نمود و این، بر صداقت و محترم بودن آنها نزد خداوند دلالت می‌کند. چنانچه پیامبر جبارها دعا کرد و مسلمانها و دیگران، پذیرفته شدن آن را مشاهده نمودند و این، از نشانه‌های نبوت و صداقت او بود.

همینطور بسیاری از مواردی که درباره پذیرفته شدن دعای اولیای خدا، ذکر می‌شود، نشانه این است که آنها، نزد خداوند، محترم بوده‌اند.

۲- اما اجابت مخصوص، دارای چند سبب است؛ از آن جمله، دعای درمانده می‌باشد که در سختی و بلایی بزرگ گرفتار شده است؛ خداوند، دعای او را می‌پذیرد. چنانچه می‌فرماید: ﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ﴾[النمل: ۶۲]. یعنی: «(آیا بت‌ها بهترند) یا کسی که به فریاد درمانده می‌رسد هرگاه او را به کمک طلبد»؟

سبب پذیرفته شدن دعای درمانده، شدت نیازمندی او به خدا و نهایت شکستگی وی و قطع شدن وابستگیش، به مخلوق است و از آنجا که رحمت الهی، تمام مخلوقات را برحسب نیازهایشان، تحت پوشش قرار داده، فردی که درمانده است، به طریق اولی رحمت الهی، او را فرا می‌گیرد. موارد دیگری نیز اسباب پذیرفته شدن دعا، می‌باشد؛ از جمله: طول سفر، متوسل شدن به خدا با اسمای حسنی و صفات و نعمت‌های او؛ و همچنین دعای مریض و ستمدیده و فرد روزه دار و دعای پدر برای فرزندش یا علیه فرزندش و دعا در اوقات و حالات شریف [۶۸]مانند پس از نمازها و اوقات سحر و بین اذان و اقامه و هنگام اذان و وقت نزول باران و شدت گرفتن جنگ و امثال آن پذیرفته می‌شود [۶٩].

خدای متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ رَبِّي قَرِيبٞ مُّجِيبٞ﴾یعنی: «بی گمان پروردگارم نزدیک و پذیرنده (دعا) است». [۶۸] الحق الواضح المبین ص ۶۵-۶۶ و شرح النونیة هراس ۲/٩۳. [۶٩] شرح النونیة هراس ۲/٩۳- ٩۴ و توضیح المقاصد و تصحیح القواعد ۲/۲۲٩.