شرح اسمای حسنی در پرتو قرآن و سنت

الحیّ القیوم

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ﴾[البقرة: ۲۵۵]. یعنی: «جز الله، خدایی نیست و او، زنده و متصرف است».

و می‌فرماید: ﴿الم١ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ٢﴾[آل عمران: ۱-۲]. یعنی: «الف، لام، میم؛ جز الله، خدایی نیست و او، زندۀ پایدار است».

و می‌فرماید: ﴿وَعَنَتِ ٱلۡوُجُوهُ لِلۡحَيِّ ٱلۡقَيُّومِۖ وَقَدۡ خَابَ مَنۡ حَمَلَ ظُلۡمٗا١١١﴾[طه: ۱۱۱]. یعنی: «همه چهره‌ها در برابر خداوند همیشه زنده و جاویدان، خضوع و خشوع می‌کنند و کسی که کفر را بر دوش کشد، ناامید می‌گردد».

حيو قيوم، از نام‌های نیک خداوند هستند.

در کنار هم بودن این دو اسم، بسیار مناسب است و خداوند، در چند جا از کتابش، این دو را با هم ذکر کرده است؛ چون این دو، تمام صفات کمال را در بردارند. حي(زنده) یعنی کسی که حیات او کامل است و این، همه صفات ذاتی خداوند مانند علم، قدرت، اراده و عظمت و کبریا و دیگر صفات ذات مقدس را شامل می‌شود و قیوم(پایدار)، یعنی کسی که پایداری‌اش کامل است و دو معنی دارد:

۱- او، ذاتی است که قائم به ذات خودش می‌باشد و صفات او بزرگند و از همه آفریده‌هایش بی‌نیاز است.

۲- آسمان‌ها و زمین و مخلوقاتی که در آنها هستند، بوسیله او، قایم گشته‌اند؛ اوست که آنها را پدید آورده و آنچه را که مایه بقا و صلاح و قیام آنهاست، فراهم آورده و او، از هر جهت از این مخلوقات بی‌نیاز است و این، مخلوقات هستند که از هر جهت به او نیاز دارند. لذا حيو قيوم، ذاتی است که دارای هر کمالی می‌باشد و آنچه که بخواهد، انجام می‌دهد [٩۸]. [٩۸] الحق الواضح المبین ص ۸٧- ۸۸ و ن.ک: شرح النونیة هراس ۲/۱۰٩ و توضیح المقاصد۲/۲۳۶.