العزيز، القدير، القادر، المقتدر، القوي، المتين
معانی این اسم‌های بزرگ، نزدیک به هم است؛ پس خداوند، دارای قدرت کامل و بزرگی است و توانایی او، فراگیر می‌باشد. ﴿إِنَّ ٱلۡعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا﴾[یونس: ۶۵]. یعنی: «عزت (و قدرت) همه، از آنِ خداست».
و می‌فرماید: ﴿إِنَّ رَبَّكَ هُوَ ٱلۡقَوِيُّ ٱلۡعَزِيزُ﴾[هود: ۶۶]. یعنی: «پروردگار تو، نیرومند و چیره است».
خداوند، مفاهیم سه گانه چیرگی و برتری را به صورت کامل دارا می‌باشد:
۱- عزت در قدرت و توانایی؛ نام‌های (القوي)و (الـمتين)بر مفهموم عزت دلالت می‌نمایند و این، صفت بزرگ اوست که قدرت مخلوقات هر چند بزرگ باشد، به آن نمی‌رسد. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ ذُو ٱلۡقُوَّةِ ٱلۡمَتِينُ٥٨﴾[الذاریات: ۵۸]. یعنی: «تنها خدا، روزی رسان و نیرومند و صاحب قدرت است و بس».
و می‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ قَدِيرٞۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ﴾[الممتحنة: ٧]. یعنی: «خدا، بسیار توانا است و او، آمرزنده مهربان می‌باشد».
و می‌فرماید: ﴿قُلۡ هُوَ ٱلۡقَادِرُ عَلَىٰٓ أَن يَبۡعَثَ عَلَيۡكُمۡ عَذَابٗا مِّن فَوۡقِكُمۡ أَوۡ مِن تَحۡتِ أَرۡجُلِكُمۡ أَوۡ يَلۡبِسَكُمۡ شِيَعٗا وَيُذِيقَ بَعۡضَكُم بَأۡسَ بَعۡضٍ﴾[الأنعام: ۶۵]. یعنی: «بگو: خدا، می‌تواند عذاب بزرگی از بالای سرتان و یا از زیر پاهایتان بر شما بگمارد و یا اینکه شما را دسته دسته و پراکنده گرداند و برخی از شما را به جان برخی دیگر بیندازد و گرفتار همدیگر سازد».
و می‌فرماید: ﴿وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقۡتَدِرًا﴾[الکهف: ۴۵]. یعنی: «و خداوند بر هر چیز، توانا بوده (و هست)».
و می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَنَهَرٖ٥٤ فِي مَقۡعَدِ صِدۡقٍ عِندَ مَلِيكٖ مُّقۡتَدِرِۢ٥٥﴾[القمر: ۵۴-۵۵]. یعنی: «قطعاً پرهیزگاران، در باغ‌ها و کنار جویباران بهشتی جای خواهند داشت نزد پادشاه بزرگ و توانایی».
۲- عزت در برتری و بی‌نیازی؛ او، بی‌نیاز است و به هیچکس نیاز ندارد. بندگان، نمی‌توانند به او زیان یا سودی برسانند. بلکه اوست که سود و زیان می‌رساند و می‌دهد و نمی‌دهد.
۳- عزت در برتری و چیرگی؛ تمام هستی، در برابر عظمت خدا، فروتن و تسلیم اراده اوست و او، بر همه مخلوقات چیره می‌باشد و هیچ چیزی جز با کمک و قدرت و فرمان او حرکت نمی‌کند. هرچه خدا بخواهد، می‌شود و آنچه او نخواهد، انجام نمی‌شود. او، آسمان‌ها و زمین را و آنچه را که درمیان آن دو هست، در شش روز آفرید. او، مردم را آفریده، سپس آنها را می‌میراند و آنان را دوباره زنده می‌گرداند و آنگاه به سوی او بازگردانده می‌شوند.
خداوند متعال، می‌فرماید: ﴿مَّا خَلۡقُكُمۡ وَلَا بَعۡثُكُمۡ إِلَّا كَنَفۡسٖ وَٰحِدَةٍ﴾[لقمان: ۲۸]. یعنی: «آفرینش شما (در آغاز) و زنده گرداندن شما (در انجام) جز همسان (آفرینش و زنده گردان) فردی نیست».
همچنین می‌فرماید: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِي يَبۡدَؤُاْ ٱلۡخَلۡقَ ثُمَّ يُعِيدُهُۥ وَهُوَ أَهۡوَنُ عَلَيۡهِ﴾[الروم: ۲٧]. یعنی: «اوست که آفرینش را آغاز کرده است و سپس آن را باز می‌گرداند و این، برای او آسان‌تر است».
یکی از آثار و نشانه‌های قدرت خداوند، این است که زمین را خشک و پژمرده می‌بینی، اما وقتی او، بر آن باران می‌فرستد، زمین، سبز و خرم می‌شود. و از جمله آثار قدرتش، این است که کافران و ستمگران و ملت‌هایی را که پیامبران و وحی را تکذیب کردند، با انواع کیفرها بگونه‌ای هلاک نمود که تلاش و چاره اندیشی، اموال و لشکریان و قلعه‌هایشان، نتوانستند آنها را از عذاب خدا نجات دهند و چیزی جز هلاکت و نابودی به آنها نیفزودند. خداوند، به انسان‌های این زمان قدرت و توانایی وافری عنایت کرده و چیزهایی را به آنان آموخته که پیشتر نمی‌دانستند؛ از اینرو انسان، به اختراعات و توانمندی‌های علمی زیادی دست یافته که خود، از نشانه‌های قدرت الهی است. البته قدرت خدا، آنجا نمایان می‌شود که توانایی‌ها و یافته‌های علمی انسان، نمی‌تواند عذاب‌های ویرانگر الهی را دور نماید؛ با اینکه انسان‌ها، نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از آفت‌های آسمانی بکار می‌گیرند، اما فرمان الهی، بر آنان چیره است و عناصر جهان بالا و پایین، تسلیم قدرت خدا می‌باشند. از کمال قدرت، برتری و فراگیر بودن توانایی خداوند، این است که همانطور که آفریننده بندگان است، آفریننده کارها، طاعات و معاصی آنان نیز می‌باشد. خداوند، این‌ها را آفریده و بندگان، آن را انجام می‌دهند؛ این دو چیز، باهم تضادی ندارند؛ زیرا خداوند، آفریننده اراده و قدرت انسان‌هاست و آفریننده سبب تام، آفریننده مسبب است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ خَلَقَكُمۡ وَمَا تَعۡمَلُونَ٩٦﴾[الصافات: ٩۶]. یعنی: «خداوند، هم شما را آفریده است و هم آنچه را که انجام می‌دهید».
پیروزی دوستان خدا با وجود تعداد اندک و اسلحه کم بر دشمنانی که از لحاظ تعداد جنگجو و ساز و برگ جنگی، قوی‌ترند، در اثر نصرت و یاری الهی است که خود، نشانه قدرت خدا می‌باشد. خداوند متعال، می‌فرماید: ﴿كَم مِّن فِئَةٖ قَلِيلَةٍ غَلَبَتۡ فِئَةٗ كَثِيرَةَۢ بِإِذۡنِ ٱللَّهِ﴾[البقرة: ۲۴٩]. یعنی: «چه بسیارند گروه‌های اندکی که به فرمان خدا بر گروه‌های فراوانی چیره شده‌اند».
انواع عذاب و کیفری که خداوند، به اهل جهنم می‌دهد و انواع نعمت‌های همیشگی و پایداری که به اهل بهشت می‌بخشد، از آثار قدرت و رحمت اوست [۴٩]. پس او، با قدرت خویش، موجودات را به وجود آورده، به تدبیر آنان پرداخته و با قدرت خویش آنها را برابر و درست نموده است و آنها را با قدرت خود زنده می‌نماید و می‌میراند و بندگان را برای پاداش و مجازات زنده می‌گرداند؛ به نیکوکار در برابر نیکی‌هایش پاداش می‌دهد و گناهکار را به خاطر بدی‌هایش مجازات می‌کند و با قدرت خویش، دل‌ها را بر آنچه می‌خواهد، دگرگون می‌سازد و هرگاه چیزی بخواهد، می‌گوید: بشو و آن هم می‌شود [۵۰].
خداوند متعال، می‌فرماید: ﴿أَيۡنَ مَا تَكُونُواْ يَأۡتِ بِكُمُ ٱللَّهُ جَمِيعًا﴾[البقرة: ۱۴۸]. یعنی: «هرجا که باشید، خدا، همگی شما را گرد می‌آورد». [۴٩] الحق الواضح المبین ص ۴۵-۴۶ و نگا: شرح النونیة هراس ۲/٧۸ و تفسیر سعدی. [۵۰] تفسیر سعدی ۵/۶۲۴.